نصب تیرکها در فواصل بیشتر مناسب نیست زیرا استحکام لازم را نخواهند داشت . نصب تیرکها در فواصل کمتر امکان تردد ماشینها و وسایل مکانیکی را دشوار می سازد . 12 متر فاصله تیرکها از یکدیگر مناسب است . به طوری که ، در این فاصله می توان اقدام به کاشت سه ردیف رازک به فاصله سه متر از یکدیگر نمود . وسعت مطلوب برای زمینهایی که به منظور نصب داربست آماده می شوند دو تا سه هکتار می باشد (به طول 200 تا 250 متر و به عرض 100 تا 150) .

طول تیرکها متفاوت است و به رقم گیاه مورد نظر بستگی دارد . چنانچه ارقام زودرس یا میان رس کشت گردد بهتر است طول تیرکها 6 تا 5/6 متر باشد ولی اگر از ارقام دیررس استفاده شود طول تیرکها باید هفت متر باشد . هنگام نصب باید توجه داشت که تیرکها نسبت به زمین کاملا" عمود باشند و به اندازه مناسب در داخل زمین قرار گیرند . به منظور اسستحکام تیرکها ، با استفاده از سیمهای بکسل به قطر 12 تا 14 میلی متر می توان آنها را به زمین محکم نمود .

پس از نصب تیرکها به اتصال نواحی فوقانی آنها توسط مفتولهایی به قطر 12 میلی متر اقدام نمایند . برای هر ردیف رازک ، دو ردیف سیم به قطر شش میلی متر در قسمت فوقانی آنها (در جهت عمود با مفتولهایی که تیرکها را به هم وصل نموده اند) قرار داده می شوند .

پس از تعبیه داربستها باید اطمینان کامل داشت که سیمهای مذکور شل نشوند و به اصطلاح شکم ندهند . زیرا در این صورت استفاده از وسایل مکانیکی (هنگام داشت و برداشت) را با مشکلات فراوانی مواجه می کند .

کاشت

کاشت رازک نیز از مراحل پرهزینه تولید این گیاه است . برای کاشت از قطعات ریشه ای سالم که از احتمال رویشی بالایی برخوردار باشند استفاده می شود . اگرچه از قلمههای ساقه می توان برای کاشت در زمین دایمی استفاده نمود ولی این روش بسیار پرهزینه است و احتمال رویش آنها در مقایسه با قطعات ریشه ای کمتر است . در صورت عدم دسترسی به قطعات ریشه و در مواقع ضروری می توان از قلمه های ساقه برای تکثیر رازک استفاده کرد .

از اواسط مهر تا اواخر فروردین هنگامی که هوا سرد نبوده و رطوبت کافی نیز وجود داشته باشد زمان مناسبی برای انتقال قلمه ها و کاشت آنها در زمین اصلی است . اگرچه قلمه ها را در فصل بهار می توان کشت کرد ولی کشت آنها در فصل پاییز مناسبتر است . زیرا ، از احتمال خشک شدن و عدم رویش قلمه ها به طور بارزی کاسته می شود .

پس از نصب داربستها زمین را باید مجددا" شخم زد . زیرا بر اثر ساخت داربست و عبور و مرور افراد و تردد ماشینها زمین متراکم و نامناسب می شود . پس از شخم ، زمین تسطیح و برای کاشت باید کاملا" آماده شود .

تعداد بوته در هر هکتار متفاوت است و به رقم گیاه بستگی دارد . برای ارقام زودرس و میان رس 12 تا 15 هزار بوته در هکتار توصیه می شود . فاصله گیاهان در طول ردیفها 90 تا 110 سانتی متر مناسب است .

برای ارقام دیررس 8 تا 11 هزار بوته در هر هکتار پیشنهاد می شود . در این صورت فاصله بوته در طول 120 تا 140 سانتی متر مناسب می باشد .

برای ارقامی که از دوره رویشی طویلی برخوردار دارند (مانند رقم گلدبریورز) تعداد مطلوب بوته 6 تا 7 هزار در هر هکتار و فاصله گیاهان در طول ردیفها 180 تا 200 سانتی متر مناسب می باشد .

پس از خارج کردن قلمه های مورد نظر از خاک خزانه و قبل از کاشت در زمین اصلی بهتر است آنها با محلول ارتوسید به مدت 6 تا 12 ساعت ضدعفونی کرده و پس از هرس ریشه (قطع انتهای ریشه) در زمینهای دایمی کشت شوند . هرس به گونه ای باید باشد تا تمام اندامهای تکثیر از شکل و اندازه کم و بیش یکسانی برخوردار شوند .

برای کشت قلمه ها در زمین اصلی ابتدا باید به حفر گودالی به عمق 30 تا 40 سانتی متر اقدام نمود و قلمه را داخل آن طوری قرار داد که جهت ریشه ها به طرف پایین باشد . و ریشه تقریبا" 15 سانتی متر پایین تر از سطح زمین قرار گیرد . سپس روی آن را با خاک پوشاند به طوری که به ضخامت 5 تا 8 سانتی متر از سطح گودال خاک ریخته شود .

اگر در بهار به انتقال قلمه ها به زمین اصلی اقدام شود ، بلافاصله پس از کشت باید زمین را آبیاری کرد .

مواد و عناصر غذایی مورد نیاز

پس از 110 تا 140 روز ، 30 تا 40 تن رازک (پیکر رویشی تازه) در هر هکتار تولید می شود . از این رو این گیاه در طول رویش به مواد و عناصر غذایی کافی نیاز دارد .

قبل از انتقال قلمه ها و در مرحله آماده ساختن زمین 40 تا 60 تن در هکتار کود حیوانی کاملا" پوسیده باید به زمین اضافه کرد . پس از کاشت ، هر سه تا چهار سال یکبار در فصل پاییز 35 تا 40 تن در هکتار کود حیوانی کاملا" پوسیده به خاک اضافه می شود .

در زمینهایی که رازک کشت می شود هر یکصد گرم خاک باید حاوی200 تا 250 میلی گرم ازت ، 35 تا 40 میلی گرم اکسید فسفر و 35 تا 50 میلی گرم اکسیدپتاس باشد .

گیاهان در آغاز رویش مقادیر فراوانی ازت و پتاس از خاک جذب می کنند . در حالی که نیاز رازک در مرحله گلدهی به فسفر بیش از سایر عناصر است .

تحقیقات نشان می دهد که برای تولید هر یکصد کیلوگرم پیکر رویشی خشک ، گیاهان 4/15 کیلوگرم ازت ، 7/11 کیلوگرم اکسیدفسفر ، 2/22 کیلوگرم اکسیدپتاس و 8/35 کیلوگرم اکسیدکلسیم از خاک جذب می کنند .

در افزودن کودهای ازت به زمینهایی که رازک کشت می شود باید دقت کرد . زیرا ازت فراوان نه تنها عملکرد گل را کاهش می دهد بلکه سبب ایجاد بوی نامطبوعی در گلها گشته و از کیفیت مواد موثره گلها به طور چشمگیری می کاهد . از این رو 3/1 ازت مورد نیاز گیاه در فصل پاییز ، 3/1 در فصل بهار هنگام هرس ریشه و 3/1 بقیه هنگامی باید اضافه شود که گیاهان به بالای داربست رسیده باشند . در ارتباط با کودهای فسفر و پتاس ، 3/2 این کودها در فصل پاییز و 3/1 بقیه در فصل بهار هنگام هرس ریشه باید به خاک اضافه شوند .

کلسیم نقش عمده ای در افزایش عملکرد گل و بهبود کیفیت مواد موثره آن دارد . از این رو برای کاشت رازک باید از زمینهایی استفاده کرد که از ترکیبات کلسیم غنی باشد . در چنین شرایطی به اضافه کردن کودهای کلسیم به خاک نیازی نیست . هنگام افزودن کودهای حیوانی باید زمان تقریبی تبدیل مواد آلی به مواد معدنی و قابل جذب شدن این مواد توسط گیاهان را محاسبه کرد . چنانچه این تبدیل سریع انجام گیرد باید در اضافه کردن ازت ، فسفر و پتاس دقت بیشتری شود .

مراقبت و نگهداری

رازک اگرچه در سال دوم رویش به گل می رود ولی برداشت گلها از سال سوم به بعد اقتصادی است . در این فاصله (تا برداشت محصول) گیاهان باید تحت مراقبتهای ویژه قرار گیرند .

پس از این که ارتفاع بوته ها به 20 سانتی متر رسید ساقه را باید حول قیمی که در پای آن تعبیه شده پیچاند . چنانچه هر بوته دارای چند شاخه باشد باید فقط دو تا سه شاخه را حول قیم قرار داد .

از اواخر خرداد علفهای هرز بین ردیفها را باید وجین کرد . وجین علفهای هرز را می توان با دست یا توسط ماشین انجام داد .

سال اول رویش در فصل تابستان ارقام نامناسب و بوته های بیمار را شناسایی و جمع آوری می کنند . چنانچه ارقام زودرس یا میان رس کشت شده باشند تیرماه ولی اگر ارقام دیررس کشت شده باشند اواخر مرداد زمان مناسبی برای خارج کردن بوته های بیمار و ارقام نامناسب از زمین است .

گیاهان در سال اول رویش به گل می نشینند . چون مقدار محصول در سال اول رویش بسیار کم است برداشت گلها با ماشین مقرون به صرفه نیست و بهتر است گلها با دست و توسط کارگر جمع آوری شوند .

سال اول رویش در اوایل آبان ساقه گیاهان را باید از ناحیه سطح زمین برید و آنها را در جای دیگری دور از مکان کشت قرار داد . این عمل را نباید با ماشین هرس ریشه انجام داد ، زیرا ریشه های جوان در سال اول و دوم قادر به تحمل شوک حاصل از این کار نخواهند بود و ریشه بر اثر جابه جایی ممکن است خشک شود .

واکاوی در فصل پاییز انجام می گیرد . در این فصل بوته های دیگر را جایگزین بوته های خشک شده باید کرد .

سال اول رویش در فصل پاییز 40 تا 50 کیلوگرم در هکتار ازت ، 80 تا 100 کیلوگرم در هکتار اکسیدفسفر و 140 تا 160 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس باید به خاک اضافه کرد .

سال دوم در اوایل بهار 60 تا 80 کیلوگرم ازت به خاک اضافه می شود و همچنین سله های ایجاد شده در فواصل بین ردیفها را باید شکست .

در سال دوم رویش ساقه های متعددی از قسمت فوقانی ریشه خارج می شود . در این صورت پیکر رویشی را باید طوری هرس کرد که فقط دو تا سه ساقه حول قیم قرار گیرد .

مراقبت و نگهداری از گیاهان در سال دوم رویش مانند اعمالی است که در سال اول انجام می گیرد .

به طور کلی مراقبت و نگهداری از رازک شامل مراقبت بهاری ، تابستانه و پاییزه می باشد .

مراقبتهای بهاری : اعمالی که در این فصل انجام می گیرد عبارتند از آماده سازی خاک ، حاصلخیز کردن زمین ، هرس ریشه ، مبارزه با علفهای هرز و کمک به قرار گرفتن گیاه حول قیم .

مراقبتهای تابستانه : کمک به پیچیدن گیاه حول قیم ، بریدن و جدا نمودن شاخه های قیم و نازا ، مبارزه با آفتها و بیماریها .

مراقبتهای پاییزه (پس از برداشت محصول) : بریدن ساقه ها ، آماده سازی خاک ، افزودن مواد و عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان به خاک .

اوایل بهار ، خاک فواصل بین ردیفها را باید برگردان کرد . این عمل نه تنها سبب از بین رفتن علفهای هرز می شود بلکه در تهویه خاک نیز موثر است .

در مرحله بعد باید به افزودن مواد و عناصر غذایی مورد نیاز گیاه به خاک اقدام نمود . در این مرحله / از مواد مذکور در اختیار گیاهان گذاشته می شود .

هرس ریشه نیز اعمالی است که باید در فصل بهار انجام گیرد . بدین منظور خاک روی ریشه به عمق 10 تا 15 سانتی متر کنار زده می شود و قسمت فوقانی ریشه قطع می گردد . برای این منظور ماشینهایی طراحی و ساخته شده که عمل هرس ریشه را به خوبی انجام می دهند . هرس ریشه از مراحل مهم و مشکل در فصل بهار محسوب می شود . از اهداف مهم هرس ریشه عبارتند از :

-از هر ریشه شاخه های متعددی رشد می کند . این شاخه ها نه تنها به سرعت پیر می شوند و مقدار کمی گل تولید می کنند بلکه سبب بسته شدن فاصله بین ردیفها شده و تردد ماشین آلات را با مشکل مواجه می کند . هرس مانع از رویش این شاخه ها می شود .

-از آن جا که در فواصل معین اقدام به نصب قیم می شود لذا ممکن است بر اثر رشد ریشه رستها گیاهان جدیدی به وجود آیند که هرس مانع از رویش ریشه رستها می شود .

-هرس سبب می شود که از ریشه ساقه های کمتری خارج شود ، و در نتیجه مواد غذایی بیشتری در اختیار گیاهان قرار می گیرند .

-هرس ریشه مانع از تشکیل جوانه های متعددی می شود . این جوانه ها سبب گسترش بی رویه ریشه می شود . هرس ریشه همچنین سبب جدا شدن اندامهای آلوده به ویروس ، قارچ یا سایر عوامل بیماری زا لز گیاه می شود .

تحقیقات نشان می دهد که هرس ریشه به طور قابل توجهی سبب افزایش محصول گل و بهبود کیفیت آن می شود .

هرس ریشه را از اوایل فروردین تا اوایل اردی بهشت می توان انجام داد . در فصول پاییز – زمستان هرس ریشه مناسب نیست مگر در مواقع خیلی ضروری . زیرا در این فصول پس از هرس ، گیاه به سرعت رشت کرده و شاخه های جدیدی به وجود می آیند و سرمازدگی سبب مرگ گیاه می شود .

زمان مناسب برای هرس ریشه رازکهایی که به منظور تولید ((هومولون)) کشت شده اند با توجه به نوع رقم متفاوت است . زمان مناسب برای هرس ریشه ارقام زودرس 26 فروردین تا 15 اردی بهشت و برای ارقام میان رس 21 فروردین تا 10 اردی بهشت است . از اوایل فروردین باید هرس ریشه ارقام دیررس را شروع نمود و تا 21 فروردین هرس این ارقام باید خاتمه یابد .

ارقامی که دوره رویشی آنها کوتاه است و زودتر از سایر ارقام به گل می روند نباید زود هرس شوند . زیرا در این صورت گلها از نمو سریعی برخوردار خواهند شد و میزان محصول نیز افزایش می یابد ولی فلس گلها ضخیم گشته و از کیفیت مواد موثره آنها به طور بارزی کاسته می شود . از این رو ، در این ارقام هرس باید با نهایت دقت و در زمان مناسب انجام گیرد تا حداکثر محصول با کمیت و کیفیت مناسب حاصل شود .

ارقامی که از دوره رویشی طولانی تری برخوردارند اگر هرس ریشه اوایل اردی بهشت انجام شود گلهایی کوچک و ضعیف به وجود می آورند . ولی اگر اوایل فروردین هرس شوند گلهای درشت با مواد موثره بیشتری حاصل می شود .