هندوانه کوهی،کور (کبر)
نام انگلیسی: Common Caper-bush
نام علمی: Capparis spinosa
خانواده: Capparidaceae
مشخصات گیاه
گیاهی زیبا، دارای شاخه های متعدد، پوشیده از کرک و به طول 1 تا 5/1 (یک و نیم) متر است. از مشخصات آن این است که انشعابات ساقه گیاه، از یک ساقه چوبی شده ک در واقع ساقه به حساب می آید، منشا گرفته، وضع غالبا گسترده بر روی زمین پیدا می کند. برگ های آن ساده، عاری از دندانه، به رنگ سبز روشن و دارای دو زایده خار مانند (استیپول) در محل اتصال دمبرگ به ساقه است. گل های درشت آن، رنگ سفید مایل به گلی دارد و پس از شکفتن، منظره بسیار زیبا به گیاه می بخشد. از این نظر است که در بعضی نواحی مدیترانه، اقدام به پرورش این گیاه می گردد. منشا اصلی آن نیز بعضی از نواحی آسیا به نظر می رسد.
در داخل پوشش گل این گیاه، تعداد فراوانی پرچم وجود دارد که مجموعا ظاهری بسیار زیبا به گل می بخشند. میوه آن که در قسمت انتهایی یک زایده دراز (نهنج) به وجود می آید، بیضوی، گوشت دار و در آغاز به رنگ سبز روشن است ولی تدریجا مایل به قرمز می گردد.
چون ضمن پرورش گیاه، نمونه هایی از آن تدریجا از محیط کشت دور می شود از این جهت غالبا در محیط کشت حتی در فواصل نسبتا دور، تعدادی از آن به چشم می خورد. به حالت بیشتر در اماکن متروک، کنار دیوار های کهنه و دامنه های نسبتا مرطوب کوهستان های کم ارتفاع یافت می شود.
محل رویش
نواحی مختلف ایران، آذربایجان، دامنه های البرز، نواحی کم ارتفاع و منتهی به دره های مرطوب)، بلوچستان و شیراز
ترکیبات شیمیایی و خواص درمانی
قسمت مورد استفاده گیاه، جوانه ها یا تکمه های مولد گل آن است که معمولا پس از پیدن، در حدود 3 ماه در سرکه قرار داده می شود و یا آنکه مدتی در آب شور نگهداری شده سپس مصرف می گردد.
میوه، ریشه و پوست آن بیشتر به مصارف درمانی می رسد. ریشه و جوانه های مولد گل آن، دارای پکتین، ساپونین، نوعی اسانس (به مقدار بسیار جزیی)، یک ماده رزینی، یک رامنوگلوکزید و ماده ای به نام کاپاری روتین به فرمول C27H30O15 است. این ماده به صورت گرد متبلور به رنگ زرد روشن به دست می آید. در گرمای 189 درجه ذوب می شود. در اتر و کلروفرم، غیر محلول ولی در آب و الکل محلول است. پوست ریشه گیاه سابقا در بیماری های مختلف مخصوصا امراض مربوط به کبد و طحال مصرف می گردید و از آن در موارد ضروری به عنوان مدر، قابض و مقوی نیز استفاده به عمل می آمد. مصارف آن در رفع آب آوردن، کم خونی و رنگ پریدگی دختران جوان، ضعف عمومی همراه با ضعف اعصاب و همچنین در نقرس معمل بوده است. مطالعات جدید، اثر مفید آنرا در هیستری و حالات عصبی دیگر تایید نموده است. مصرف آن موجب باز شدن خون قاعدگی در موارد قطع این حالت در زنان جوان می شود.
جوانه های ناشکفته و مولد گل آن، اثر نیرو دهنده و کمی مدر دارد. از جوشانده آن در مصارف داخلی، هنوز هم در الجزایر برای مداوای نقرس استفاده به عمل می آید.
تکثیر گیاه
تکثیر این گیاه از طریق قلمه گیری به راحتی انجام می گیرد.