وسایل و ابزار مربوط به هرس ریشه رازک در ده سال اخیر پیشرفتهای زیادی کرده و انواع مختلفی از آنها به بازار آمده ولی تحقیقات نشان می دهد بازده ماشینی که قادر به انجام 200 ساعت کار در هکتار باشد مناسبتر است . این ماشینها معمولا" همزمان دو کار انجام می دهند . بدین معنی که در جلو تیغ محوری است که خاک را تا عمق مناسب کنار می زند سپس تیغه مخصوص دایره ای شکل که در پشت آن تعبیه شده است با سرعت زیادی حول محور خود می چرخد و به قطع قسمت مورد نظر ریشه اقدام می کند .

کیفیت عرس ریشه به عمق آن بستگی دارد و ناحیه فوقانی ریشه باید از قسمت مطلوب قطع شود . به طوری که اگر هرس عمیق باشد به طور بارزی سبب کاهش محصول می شود . اگر ریشه از ناحیه فوقانی تر قطع شود سبب تشکیل گیاهی با ساقه ضعیف شده و بر اثر وزش باد به سرعت می شکند . از این رو هرس باید به شکل مطلوب انجام گیرد و از قسمت فوقانی تا عمق 10 تا 15 سانتی متری قطع شود .

پس از هرس ریشه باید به مبارزه شیمیایی با علفهای هرز اقدام نمود . برای مبارزه با علفهای هرز گیاهان سه ساله می توان از علف کش آفالون به مقدار 7/1 تا 5/2 کیلوگرم در هکتار استفاده کرد .

اواخر دوره رویش رازک هنگامی که گیاه به انتهای قیم رسید و قسمت تحتانی ساقه چوبی شد می توان از علف کش رگلون یا گراماکسون استفاده کرد .

تکرار همه ساله تهیه قیم برای گیاه هزینه و نیروی زیادی را مصرف خود می کند . پس از هرس ریشه و وقتی ارتفاع گیاه به 30 تا 40 سانتی متر رسید آنها را باید حول قیم قرار داد .

تهیه قیم به اشکال متفاوتی صورت می گیرد . معمولا" یک تا پنج قیم در پای هر گیاه تعبیه می شود . قیم ها به اشکال معمولی ، مایل ، پیشرفته و همچنین به اشکال حروف انگلیسی یو ،ام، وی، و وای در پای بوته ها تعبیه می شوند . در اکثر کشورهای تولید کننده رازک معمولا" از قیم به شکل وی و وای استفاده می شود . اگر از هر ریشه دو ساقه به وجود آید بهتر است در بالای هر ردیف از رازکها دو رشته سیم افقی قرار گیرد دو قیم از پای هر گیاه به دو رشته سیم افقی محکم شوند .

پس از رشد گیاه و تولید ساقه باید در اواخر فروردین و اوایل اردی بهشت به قراردادن ساقه حول قیم مورد نظر اقدام نمود . ساقه ها باید یک اندازه باشند و دو ساقه از یک طرف گیاه و دو ساقه از طرف دیگر همان گیاه حول قیم های مورد نظر قرار گیرند .

در گذشته در بعضی کشورها از نخ پرک برای تهیه قیم استفاده می شد ، ولی استفاده از نخ به عنوان قیم مناسب نیست ، زیرا نه تنها هنگام کار با ماشین و همچنین بر اثر وزش باد به سرعت پاره می شود بلکه قادر به تحمل وزن زیاد گیاه نمی باشد . از این رو توصیه می شود که جنس قیم ها پلاستیکی ضخیم یا مفتولهای فلزی باشد .

در فصل تابستان گیاهانی را که حول قیم قرار ندارند باید به قیم متصل کرد . در غیر این صورت 20 تا 30 درصد از میزان محصول گل کاسته می شود . پس از این که گیاهان رشد کرده و به انتهای داربست رسیدند به تولید ساقه های جانبی اقدام می کنند . این ساقه ها مناسب نیستند و باید هرس شوند . چون طول ساقه های جانبی بر حسب نوع رقم متفاوت است ، هرس باید با توجه به خصوصیات ارقام انجام شود .

در طول رویش رازک ، اطراف ریشه پاجوشهای متعددی به وجود می آیند که آنها نیز باید هرس شوند . زیرا پاجوشها نه تنها سبب بسته شدن فواصل بین ردیفها می شوند بلکه در گسترش بیماریها نیز موثرند .

برای مبارزه با پاجوشها از علف کشهای رگلون یا گراماکسون می توان استفاده کرد .

در صورتی گیاهان طویل و انبوه باشند برای مبارزه با آفتها و بیماریهای آنها از محلول پاشهای موتوری قوی باید استفاده کرد .

برگهای قسمت پایین گیاهان معمولا" پهن و پیر هستند . این برگها نه تنها مانع رسیدن آفتاب به سایر قسمتها می شوند بلکه مقدار زیادی از مواد و عناصر غذایی خاک را جذب می کنند . از این رو هرس این برگها ضروری است .

از کارهای عمده دیگری که در فصل تابستان انجام می گیرد مبارزه مکانیکی با علفهای هرز است که سبب تهویه خاک و تسریع و رویش گیاهان نیز می شود .

آبیاری گیاهان باعث افزایش عملکرد گل به میزان 20 تا 25 درصد می شود . زمان مناسب برای آبیاری قبل از به گل رفتن گیاهان است . آبیاری قطره ای روش مناسبی برای آبیاری مزارع رازک است .

در طول رویش گیاهان ، آفتها و بیماریها ممکن است خسارات سنگینی به محصول وارد کنند .

از خطرناکترین بیماریهای رازک می توان از سفیدک دروغی و سفیدک حقیقی رازک نام برد .

در بیماری سفیدک دروغی در سطح فوقانی برگ لکه های زاویه داری به رنگ قهوه ای کم رنگ تشکیل می شود . در حالی که در سطح زیرین آنها پوشش خاکستری مایل به بنفش که اجتماعی از اندامهای تولیدمثل عامل بیماری است تشکیل می گردد . با افزایش بیماری تعداد لکه ها بیشتر می شود و قسمت اعظم برگها را می پوشاند . سرانجام به علت خشک شدن لکه ها ، برگها و بالاخره گیاه خشک می شود .

در بیماری سفیدک حقیقی لکه های سفید و کوچکی روی برگها و ساقه ها ظاهر می شود . سطح آلوده را گرد سفید رنگی فراگرفته و پس از مدتی پوشش قارچی هر دو سطح برگهار ار در بر می گیرد و این حالت به سرعت در سراسر مزرعه گسترش می یابد .

برای مبارزه با این بیماریها هر 5 تا 6 روز باید اقدام به سمپاشی گیاهان نمود و 10 تا 14 مرتبه سمپاشی را تکرار کرد .

از آفتهای عمده رازک می توان از شته رازک نام برد . این آفت از خانواده آفیدیده و راسته هوموپترا است . این شته در قسمت تحتانی برگ و حتی روی گل مستقر شده و شیره گیاه را می مکد . ماده بی بال این شته زنده زاست و 2 تا 3/2 میلی متر طول دارد و رنگ آن سبز روشن متمایل به زرد کاملا" شفاف است . استفاده از آفت کشهای مناسب نقش عمده ای در کنترل این آفت دارند . در این موارد باید از سمومی استفاده کرد که آفت به آنها مقاوم نشده باشد .

هنگامی که ارتفاع گیاهان به دو متر می رسد باید از سمپاشهای موتوری قوی استفاده کرد . در این مرحله برای هر هکتار احتیاج به 400 لیتر محلول سم نیاز است . هنگامی که ارتفاع بوته ها به بیش از دو متر می رسد به خاطر تراکم زیاد آنها نه تنها در هر هکتار به مقادیر بیشتری محلول سم (800 تا 1200 لیتر در هکتار) نیاز است بلکه سم پاشها باید بسیار قوی باشند تا بتوانند تمام قسمتهای گیاه را یمپاشی کنند .

در مرحله داشت می توان از سموم مختلف به طور مخلوط (آفت کشها و قارچ کشها) استفاده کرد . برای مبارزه با آفات و بیماریهای رازک باید همواره از سموم مجاز استفاده کرد و این سموم باید دوره کارنس کوتاهی نیز داشته باشند .

فصل پاییز بین ماههای مهر – آبان ، آن دسته از علفهای هرزی را که به همراه رازک حول قیم پیچیده اند و با کولتیواتور امکان جمع آوری آن نیست باید برداشت شوند . این علفها سبب انتقال بیماری به گیاه رازک می شوند .

در فصل پاییز همچنین مواد و عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان (اعم از کود شیمیایی و حیوانی) را باید به خاک اضافه کرد . پس از کوددهی خاک فواصل بین ردیفها را باید برگردان کرد . زیرا بر اثر تردد ماشین آلات مربوط به داشت ، خاکها متراکم می شود و امکان تهویه آن نیز کاهش می یابد .

برداشت محصول

برداشت گلهای گیاه رازک همواره با ماشین انجام می گیرد . هنگامی که گلها کاملا" رسیده و گیاهان پوشیده از گل باشند باید آنها را برداشت کرد . گلهای رسیده به رنگ زرد مایل به سبز می باشند . اگرچه رنگ گل در ارقام مختلف تا حدودی متفاوت است ولی هنگام برداشت ، گلها باید به اندازه نهایی خود رسیده باشند . در گلهای رسیده مقادیر فراوانی ((لوپولون)) در مجاری ترشحی وجود دارد که در این حالت مواد ترشح شده به رنگ زرد طلایی می باشند . لازم به یادآوری است که رنگ مذکور پنج تا هشت روز مشاهده می شود . در این مدت گلها به سرعت باید برداشت شوند . تاخیر در برداشت سبب تغییر رنگ مواد مترشحه می گردد و به طور بارزی از کیفیت دارو کاسته می شود . زمان جمع آوری گلها در ارقام مختلف وتفاوت است ولی معمولا" در اواسط مرداد یا اواخر شهریور زمان مناسبی برای برداشت گل رازک است .

اگرچه می توان گلها را توسط کارگر برداشت کرد ولی کار و هزینه بسیار زیادی (2000 تا 2500 ساعت کار در هکتار) را دربر دارد . از این رو در مقیاس وسیع کشت گلها را حتما" باید با ماشینهای مخصوص برداشت گل رازک جمع آوری کرد .

ماشینهایی که برای جدا کردن گلها از سایر قسمتها طراحی و ساخته شده است به شکل متحرک یا ثابت می باشند . در اکثر کشورها از ماشینهای ثابت برای برداشت گلها استفاده می شود . این ماشینها 12 متر پهنا و 2/4 متر ارتفاع دارند .

ابتدا به به بریدن گیاه از فاصله 60 تا 80 سانتی متری از سطح زمین اقدام می شود (به همراه قیم).

سپس روی کامیون به طور منظم قرار داده می شوند و برای جدا کردن گلها از سایر قسمتهای گیاه به مراکز مربوطه منتقل می شوند . به منظور جدا شدن گل از سایر قسمتها ، قسمت انتهایی ساقه روی تسمه دستگاه جدا کننده گل قرار می گیرد . در این دستگاه گلها و برگها از ساقه جدا و وارد محفظه خلا می شوند . در مرحله بعد گلها از سایر قسمتها که عمدتا" برگ هستند جدا شده و بر روی تسمه جداگانه قرار می گیرند و پس از خشک شدن به درون ظروف مخصوص ریخته می شوند .

تعداد برگها و گلها در ارقام مختلف متفاوت است . اگر تعداد برگها بیشتر باشند در این صورت عملکرد گل کم خواهد بود .

گلها همچنین باید از دمگل محکمی برخوردار باشند . استحکام دمگلها در ارقام مختلف متفاوت است .

مناسبترین ماشین برداشت ، ماشینی است که نه تنها دقیق و سریع باید بلکه علاوه بر جدا کردن گلها ، آنها را از سایر قسمتها جدا کرده و به ظروف مخصوص منتقل کند .

پس از برداشت ، گلها را باید به سرعت خشک کرد . اگر فاصله بین برداشت گلها و خشک کردن آنها طولانی باشد مواد موثره گلها تجزیه می شود و در کیفیت آنها تاثیر بسیار منفی خواهد گذاشت .

مقدار رطوبت گلها پس از برداشت در حدود 75 تا 80 درصد است و هنگام خشک شدن باید رطوبت آن در محور گل به 5/11 تا 5/12 درصد کاهش یابد . در این مرحله فلسها رطوبتی معادل 6 تا 8 درصد خواهند داشت .

برای خشک کردن گل نباید از دمای بیش از 60 درجه سانتی گراد استفاده شود . همچنین مدت زمان خشک شدن گلها نباید از 5/3 تا 6 ساعت تجاوز کند . زیرا خشک کردن گلها در زمان طولانی نه تنها سبب تجزیه مواد موثره رازک می شود ، بلکه سبب جدا شدن فلسها از یکدیگر گشته که خود نیز سبب کاهش کمیت و کیفیت مواد موثره آن می شود .

پس از خشک کردن گلها آنها را باید بسته بندی کرد . برای بسته بندی باید از ظروف مناسب استفاده کرد . عملکرد محصول گل خشک 5/0 تا 5/2 تن در هکتار است . نسبت گل تازه به گل خشک 4 به 1 می باشد .