زنیان (انیسون بری، نانخواه)
نام انگلیسی: |
Ammi, Ajwain, Ajowan |
نام علمی: |
Carum copticum (L.) C.B. Clarke |
خانواده: |
Apiaceae |
مقدمه
جنس Carum گونه های گوناگونی دارد که در مناطق مرطوب آسیا مشاهده می شود.
مشخصات گیاه
زنیان گیاهی یکساله، با ارتفاع کمتر از یک متر، پر شاخ و برگف برگ ها بریده بریده و نخی شکل است. گل ها با گلبرگ های سفید و کوچک و پرچم های صورتی رنگ، میوه کوچک دارای 5 خط طولی نازک، معطر و دارای طعمی تند و نافذ که به اندازه و شکل کرفس دارویی بوده، اما طعم آن متفاوت است.
ترکیبات شیمیایی
بذر زنیان همانند گونه های آویشن بسیار غنی از اسانس، به ویژه تیمول است که در این اسانس ترکیبات سیمن، آلفا و بتاپینن نیز وجود دارد. بوی خوش بذر ناشی از تیمول آن است.
موارد مصرف مصرف و خواص درمای درمانی
در طب سنتی از بذر و ریشه گیاه زنیان استفاده فراوانی می شود، به عنوان باد شکن (ضد نفخ ) تونیک و زیاد کننده تنفس و برای مداوای ترش کردن به کار می رود. در طب مدرن افزون بر این خواص به عنوان ضد عفونی کننده قوی، برای تقویت هاضمه و در مصرف خارجی به منظور درمان روماتیسم به کار می رود. زنیان یک گیاه دارویی گرم کننده محسوب می شود. خواص درمانی اسانس زنیان، مشابه انیسون و رازیانه است. عصاره بذر زنیان در داروهای ضد سرفه و مقتدر اپوکسی به کار می رود. در هند و افعانی تان به عنوان طعم دهنده در غذاهای آماده و سرپایی (snack )، لوبیا و انواع آن به کار می رود.
کاشت
تکثیر زنیان بوسیله بذر به روش کرت به دو صورت ردیفی و درهم انجام می شود. فاصله بوته ها 20 × 20 سانتی متر برای کشت درهم و 10 × 30 سانتی متر برای کشت ردیفی، مناسب است. کشت بهاره و پاییزه آن امکان پذیر است، اما در کشت پاییزه عملکرد محصول بذر بیشتر است.
عوامل محیطی
گیاه زنیان بومی ایران، مصر، هندوستان و برخی کشورهای اروپایی است. از متحمل ترین گیاهان دارویی نسبت به شوری محسوب می شود، همچنین در خاک های قلیایی تحمل خوبی دارد. این گیاه با تراکم بالا قابل کشت بوده ، بنابراین برای مقابله با علف های هرز می توان از آن استفاده کرد.
برداشت محصول
با شروع تغییر رنگ بذر ها ( زردشدن ) می توان گل آذین ها را با داس جمع آوری کرد، همچنین با ریشه کن کردن کل بوته می توان به جمع آوری، خشک کردن و جداسازی بذر ها اقدام کرد. چترهای جمع آوری شده، پس از خشک شدن به راحتی خرمن کوبی شده و بذر ها با نیروی کمی از چتر ها دا می شوند.
گو نه های دیگر
جنس Carum، 30 گونه معطر دو ساله و چند ساله علفی با برگ های بسیار منقسم و چتر مرکب با گل های سفید یا صورتی دارد و در مناطق معتدل و گرم پراکنده است.
زنیان با اسامی مترادف Trachyspermum capticum، Ammi copticum، ammi Trachyspermum و Carum copticum شناخته می شود. جنس Trachyspermum 20 گونه معطر یک ساله دارد که در آفزیقای شمالی و آسیای مرکزی، هند (به طور گسترده کشت می شود) و غرب کشور چین دیده می شود.