علف چشمه (بولاق اوتی، سو ترسی)
نام انگلیسی: Watercress
نام علمی: Nasturtium officinale
خانواده: Cruciferae
مشخصات گیاه
گیاهی آبزی، چند ساله، دارای برگ های شانه ای با 1 الی 11 برگچه مورب تا سرنیزه ای – تخم مرغی، موجدار، کاسبرگ ها مستطیلی، به طول 2 میای متر، گلبرگها سفید، گوشئارکدار، به طول 4 میلی متر، دمگل های میوه واگرا، خورجینک به طول 1 الی 2 سانتی متر و ضخامت 3 میلی متر، تقریبا خمیده، منقار میوه حدودا به طول 1 میلی متر است. قسمت مورد استفاده آن قسمت های هوایی می باشد.
موقع برداشت محصول زمانی است که گیاه دارای گل باشد زیرا در این موقع است که گیاه دارای حداکثر اسانس است.
زیستگاه و دامنه پراکندگی
معمولأ در چشمه سارها و مجاري آب باریک و گاهی در باتلاق ها می روید. علف چشمه، در جریان هاي ملایم آب زلال زندگی می کند و در تمام مدت تابستان نیز گل دارد. پراکندگی آن به صورتی است که در همه نواحی مشابه تا ارتفاعات 2000 متري یافت می شود.
ایران: این گیاه در جریان های آب غالب نواحی ایران، راه کرج به چالوس، ارتفاعات سیاه بیشه، اطراف تهران، گیلان و آذربایجان می روید. در تمام اروپا در مناطق وسیعی کاشته می شود.
ترکیبات شیمیایی و خواص درمانی
علف چشمه حاوی گلوکوسینولات ها و نیتریل ها، اسیدهای آمینه، اسیداسکوربیک، اسید اسپارتیک، بیوتن، بتا-کاروتن، سیستین، فولکاسین، اسیدگلوتامیک، گلیسین، هیستیدین، لئوسین، آلانین، آرجنین، لیسین، متیونین، فنیل آلانین، پرولین، سرشار از پروتئین، تیامین، تروئین، تریپتوفان، تیروسین، والین و دیاستاز است.
ضد اسکوربوت (سرشار از ویتامین C) ضد روماتیسم و ناراحتی های عصبی، چنانچه روی پوست سر مالیده شود باعث تقویت و پرپشت شدن مو می گردد. همچنین برای درمان کک و مک و تمیز نمودن صورت ان را با عسل مخلوط و استفاده می کنند. ضماد این گیاه دارای خواص پاک کنندگی و التیام بخش است و در موارد استعمال خارجی روی اولسرهای سست، تومورها، تومورهای لنفائی یا خیزدار قرار داده می شود.
آب تره به علت ادرار آور بودن در بیماري هاي مجاري ادرار مورد استفاده قرار می گیرد. در کشو رهاي هند و چین و اندونزي از سوپ آن که با گوشت خوك تهیه می کنند براي رفع سرفه هاي حادث از ناراحتی ریه و تورم و جراحت هاي گلو مصرف می شود. دارویی ساخته شده از این گیاه با شماره دارو: 2- 70 - 84775 در داروخانه ها موجود می باشد.
تکثیر
تکثیر آن از طریق بذر یا کاشت قطعات ریشه دار ساقه آن انجام می شود، ولی در محل کاشت باید مرتبأ آب جاري و زلال بگذرد.
آنچه در زراعت این گیاه اهمیت دارد این است که بطور دقیق بایدترتیب وارد و خارج شدن آب در گودال ها داده شود و به علاوه طول گودال ها نباید از 75 متر زیادتر باشد تا در زمستان با تغییرات آب و هوایی که پیش می آید تنظیم درجه حرارت آب محیط کشت با اشکال مواجه شود در بعضی نواحی گودال ها را به نحوي به یکدیگر مربوط می سازند که جریان آب از گودالی به گودال دیگر به سهولت امکان پذیر شود.
با توجه به خصوصیات گیاه علف چشمه و خواص دارویی آن می توان گفت یک گیاه کاملاً دارویی است که درتامین بعضی از املاح و ویتامین هاي مورد نیاز بدن منبع خوبی می باشد اما محدودیتی که در کشت و تولید این گیاه وجود دارد نیاز آبی بالاي آن است و به همین دلیل فقط در مناطق مرطوب و جاهایی که آب دائمی جریان داشته باشد رشد می کند.