گل راعی یا علف چای یا هوفاریقون
نام انگلیسی: St John's wort
نام علمی: Hypericum perforatum L
تیره: Hypericaceae
مقدمه
امروزه در صنایع مدرن داروسازی از مواد مؤثره این گیاه ارزشمند، داروهای ضد افسردگی و همچنین دارویی برای معالجه زخم ها تهیه شده است. تاکنون بیش از 60 نوع دارو از مواد مؤثره گل را عی در کشورهای توسعه یافته تهیه شده است که جارسین، کیرا، هایپرفورت و هایپریسین از جمله پرفروش ترین آنهاست. گل راعی یا علف چای حاوی تانن، مقدار کمی اسانس فرار، فلاونوییدها و رنگدانه قرمزی بنام (hypericine) است. از طریق داخلی این گیاه اثر ضد اسپاسم، ادرار آور ملایم و تحریک ترشحات دستگاه گوارش بخصوص صفرا را دارد. باعث بهبود زخمها، بریدگیها و سوختگیها می شود.
تیزان تهیه شده از گیاه خشک علف چای( 1-2 قاشق غذاخوری از گیاه را در یک لیتر آب سرد بریزید، بجوشانید و بگذارید بماند) در اختلالات گوارشی ، بخصوص وقفه ترشح صفرا و قاعدگی نامنظم مصرف می شود. از طریق خارجی بهش کل روغن علف چای ( 100 گرم سرشاخه گلدار کوبیده و تازه گیاه را به مدت 15 روز در آفتاب در 250 گرم روغن زیتون بخیسانید، مرتب تکان بدهید، بگذارید بماند و سپس صاف کنید) برای التیام زخمها و خون مردگی استفاده می شود.
گیاه شناسی
گیاهی پایا با ارتفاع 25-90 سانتیمتر است که ساقه های آن در قاعده گیاه منشعب تر و دارای دو خط برجسته در طول خود است. برگهای آن متقابل، بیضوی، بطول 5/1-3 سانتی متر، کامل، بدون کرک و تعداد زیادی غدد روغنی کروی و شفاف در سطح آن با نقاط کوچک و سیاه رنگ در کناره ها است. گلهای آن به رنگ زرد طلایی به قطر 20- 25 سانتیمتر و به شکل دیهیم انتهایی است. در پنج گلبرگ بیضوی آن نقاط ترشحی سیاه رنگ مشاهده می شود که در موقع فشار دادن روغن قهوه ای تیره رنگی از آن تراوش می شود. زمان گل دادن آن از اواخر اردیبهشت تا اواخر مهرماه است.
قسمت های مورد استفاده: سر شاخه های گلدار تازه یا خشک و نیز گلهای تازه.
زیستگاه و گردآوری: علف چای در جنگلها ، پرچینها، بیشه ها و کنار جاده های اروپا مشاهده می شود. در بریتانیا به وفور بخصوص بر روی خاکهای آهکی می روید. در بین ماههای خرداد تا شهریور آن را گردآوری کرده و در سایه می خشکانند.
ایران: این گیاه در نواحی مختلف البرز، کرج، راه چالوس، رضائیه، شمال ایران، گیلان، لاهیجان، تالش، خراسان، مغرب ایران بروجرد، کوه الوند و نهاوند می روید.
ترکیبات واثر: علف چای حاوی تانن، مقدار کمی اسانس فرار، فلاونوییدها و رنگدانه قرمزی بنام (hypericine) است. از طریق داخلی این گیاه اثر ضد اسپاسم، ادرار آور ملایم و تحریک ترشحات دستگاه گوارش بخصوص صفرا را دارد. باعث بهبود زخمها، بریدگیها و سوختگیها می شود.
مصرف: تیزان تهیه شده از گیاه خشک علف چای( 1-2 قاشق غذاخوری از گیاه را در یک لیتر آب سرد بریزید، بجوشانید و بگذارید بماند) در اختلالات گوارشی ، بخصوص وقفه ترشح صفرا و قاعدگی نامنظم مصرف می شود. از طریق خارجی بهش کل روغن علف چای ( 100 گرم سرشاخه گلدار کوبیده و تازه گیاه را به مدت 15 روز در آفتاب در 250 گرم روغن زیتون بخیسانید، مرتب تکان بدهید، بگذارید بماند و سپس صاف کنید) برای التیام زخمها و خون مردگی استفاده می شود.
1- آماده سازي خاك:
در پاييز پس از دادن كودهاي حيواني پوسيده و شيميايي لازم زمين شخم زده مي شود. در اين زمان اكسيد فسفر 90-80 كيلو گرم در هكتار اكسيد پتاس 170-160 كيلو گرم در هكتار همراه با كود حيواني پوسيده در هنگام شخم با زمين مخلوط ميگردد. قبل از كاشت نيز 160-150 كيلو گرم ازت نيز در اختيار زمين قرار ميگيرد. (دو سوم قبل و يك سوم بعد از كشت).
2- روش و زمان كاشت:
كاشت گل راعي به دو صورت مستقيم و غير مستقيم انجام ميگيرد. در كشت مستقيم اواسط بهار، بذرها را بر روي رديفهايي بعرض 40 سانتيمتر كشت كرده و پس از سبز شدن فاصله بوته ها را برروي رديفها توسط تنك كردن در حدود 30-20 سانتيمتر تنظيم ميكنند.
در كاشت غير مستقيم ميتوان به دو صورت عمل كرد:
الف: كشت بذر در خزانه سرپوشيده در 25 بهمن و انتقال نشاء به محل اصلي در اواخر فروردين
ب: كشت بذر در هواي آزاد در 20 اسفند و انتقال نشاء به محل اصلي در اواخر مرداد
ميزان بذر لازم جهت كشت يك هكتار 9/0- 2/1 كيلو گرم مي باشد.
3- داشت (مراقبت و نگهداري):
1-3- آبياري منظم و كافي خصوصا" بعد از مرحله برداشت
2-3- مبارزه با آفات و امراض موجود در منطقه با روشهاي توصيه شده
3-3- دفع علفهاي هرز در مراحل اول (قبل از كاشت و اوايل رويش)
4- برداشت:
برداشت گل راعي معمولا" از سال دوم آغاز مي گردد و عمدتا" در دو مرحله برداشت ميگردد:
1-4- اولين برداشت: خرداد
2-4- دومين برداشت: اواخر مرداد
3-4- بنظر ميرسد در مهر ماه هم برداشت صورت ميگيرد كه كيفيت ندارد ولي براي جلوگيري از سرمازدگي شايد ضروري باشد.
با توجه به اینکه قسمت مورد استفاده این گیاه سرشاخه گلدار آن می باشد ، لذا درهنگام برداشت معمولا" 12-10 سانتيمتري قسمت فوقاني گياهان قطع شده و پس از جمع آوري به خشك كن انتقال داده مي شوند.