به لیمو

نام انگلیسی: Lippia

نام علمی: Lippia citriodora

خانواده: Verbenaceae

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• به لیمو

• به لیمو

• به لیمو

• به لیمو

• به لیمو

• به لیمو

• به لیمو

• به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

مقدمه

اين گياه بومي آمريكاي جنوبي: شيلي، پرو و آرژانتين ميباشد و اولين بار توسط اسپانيايي ها در سال 1784 ميلادي از آمريكاي جنوبي به اروپا آورده شد. اين گياه به نام پزشك گياه شناسي بنام lippi كه در حبشه به قتل رسيد، نامگذاري شده است و citriodora به معناي شبه ليمو به خاطر بويش كه شبيه ليمو است، نام نهادند.

قسمت مورد استفاده به‌لیمو، برگهای آن است که بویی شبیه لیمو دارند؛ که اگر به حالت تازه توسط دست فشرده شود، بویی مطبوع از آن متصاعد می‌گردد، ولی پس از خشک شدن، از عطر آن کاسته می‌شود. پودر برگ گیاه به لیمو به رنگ سبز مات و دارای بوی معطر، طعم آن تند و کمی تلخ است.

موارد استعمال در طب سنتی: از برگها و سرشاخه های گلدار و ساقه های جوان و گلهای گیاه در طب سنتی استفاده می کنند و طبیعت آن گرم می باشد .خواصی شبیه به بادرنجبویه دارد. برگ ها و پیکر رویشی این گیاه دارای خاصیت تب بر، مسکن، ضدنفخ، سوء هاضمه، کمک کننده به هضم غذا، آرامش بخش و رفع درد شکم، دل پیچه، رفع تپش قلب، بیماریهای دهان و لثه ( غرغره )، درد دندان و گوش، درمان آسم، صدای گوش، ترمیم زخم (ضماد برگ ) و اثر مقوی بر معده دارد و در درمان علائم سرماخوردگی و سرفه، پایین آوردن درجه حرارت بدن در بیماریها بسیار مفید است.

چای به لیمو فوق العاده آرام بخش و تسکین دهنده اعصاب است. بعلاوه در تقویت حافظه و ایجاد آرامش و درمان بیخوابی نیز مفید است. اسانس این گیاه در صنایع غذایی و در تهیه ی انواع عطر و ادکلن بسیار کاربرد دارد. به لیمو یکی از گیاهانی است که امروزه در باغ های آروماتیک کشورهای اروپایی بوفور کشت می گردد.

این دمنوش جهت التیام سر درد و میگرن مناسب می باشد.

برگ این گیاه در درمان سردردهای یک طرفه، دردهای عصبی، سرگیجه، حالات عصبی، استرس ، خستگی های روحی و هذیان ( تجسم ارواح ) بسیار مفید است.

به لیمو برای تقویت معده در ردیف بهترین داروها قرار می گیرد که برای این منظور بهتر است همیشه به صورت دم کرده مانند چای مصرف شود.

همچنین به عنوان ادویه در مصارف خانگی نیز کاربرد دارد. در موارد زنانگی جهت تنظیم هورمون زنانگی و تنطیم قاعدگی استفاده می شود.

از خواص دیگر آن می توان به خواب آور در شب، رفع درد شکم، رفع خستگی بدن و علایم سرماخوردگی، از بین بردن صدای گوش، آسم و اسپاسم اشاره کرد.

به لیمو حاوی اسید سیتریک، کلسیم، منیزیم، ویتامین C، بیوفلاونوئید، پکتین و لیمونن است که با عفونت مبارزه می کند.

اگر بخواهیم به اعصابمان كمی آرامش بدهیم، كافی است مقداری چای به لیمو  بنوشیم. این دم‌كرده فوق‌العاده آرام بخش و تسكین‌دهنده‌ی اعصاب است.

برای محافظت از مینای دندان های خود ، حداقل نیم ساعت صبر کنید بعد مسواک  بزنید. برای تقویت حافظه می توان از عرق به لیمو استفاده کرد. برای تقویت حافظه می توان از عرق به لیمو استفاده کرد.

موارد منع مصرف و احتیاط:

از آنجا که اسانسهای فرار غنی از ترکیبات ترپنوئیدی ، محرک اند ، ممکن است در حین دفع باعث تحریک کلیوی شوند.

در بیماران دچار نارسایی کلیوی و همچنین در دوران آبستنی و شیردهی باید از مصرف زیاد به لیمو اجتناب کرد. استفاده موضعی به لیمو ممکن است باعث حساسیت پوستی شود.

اگر شما از مشکلات سوزش سر دل، کلیه و یا صفرا رنج می برید باید قبل از استفاده  با دکتر خود مشورت کنید.

فراورده های گیاه:

از فراورده های موجود در بازار آن می توان به چای ورون (وربن) یا چای جادویی یا چای آرامبخش اشاره کرد، که از بهترین نوشیدنی های روی زمین است. در تابستانها، چای سرد به لیمو با یخ و همراه چند شاخه نعناع، نوشیدنی خوش طعم و نشاط انگیزی را تشكیل می دهد. برگهای تازه این گیاه رایحه ی لیمو را به نوشیدنیهای تابستانی و سالادهای میوه می دهند و می توانند جانشین خلال لیمو در تهیه سسها و شیرینی باشند. برگهای تازه ی گیاه كه سخت و محكم هستند درابتدا طعم صابون را دارند، از اینرو باید چند ساعت پیش از مصرف برگها بریده و جدا شوند.

اشکال مصرف:

۱-    دارویی:

گیاه خشک- تازه، چای کیسه ای و شربتی به نام به لیمو خالص در مراکش.

۲-    آرایشی:

 ادکلن- استحمام با این گیاه- رفع خستگی چشم. اکنون کرم آبرسان و رطوبت دهنده ای به نام  Verbena hydrolates در اسپانیا به قیمت ۱۲ دلار ساخته شده است که کرم آرایشی است.

۳-    نوشیدنی ها:

نوشیدنی های مطبوع به عنوان هضم کننده غذا

برخی برگ های به لیمو را به صورت اسفناج می پزند. همچنین به صورت چاشنی در سالاد و سالاد میوه ای بکار می رود .

خواص:

آرامبخش، کاهش دهنده فشارخون، تقویت حافظه ومعده، خواب آور در شب، تب بر، شستشو دهنده کلیه، ضد سرماخوردگی، تشنج، نقرس، رماتیسم، سردرد، و سرگیجه، ناراحتی های عصبی، میگرن، غلظت خون، آسم، اسهال، سینوزیت، صدای گوش و خستگی بدن

برگ ها و پیکر رویشی تازه ی این گیاه حاوی اسانسی می باشند که بوی لیمو می دهد و آنچنان عطر دلنشینی دارد که همیشه به عنوان یک گیاه معطر در باغ های سلطنتی اسپانیا کشت می شده است.

برگ به‌لیمو دارای 9/0 تا 5/1 درصد اسانس لوژیر می باشد. برخی منابع میزان اسانس را تنها 5/0 درصد گزارش کرده اند. از هر 100 کیلوگرم برگ گیاه به‌لیمو، حدود 510 گرم از این اسانس به دست می آید که با اسانس مرکبات مخلوط می-شود.

اسانس به لیمو سبک تر از آب بوده، رنگ آن زرد مایل به سبز روشن و با بویى مشابه لیمو است. نحوه اسانس گیری این گیاه تقطیر با بخار آب می باشد.

ترکیب اصلی اسانس سیترال می باشد و سایر اجزای اسانس آن عبارتند از: لیمونن، کارون، لینالول، ژرانیول و ...

ترکیبهای عمده شناسایی شده در برگ گیاه به لیمو عبارتند از :

Limonene – cineole – geranial – neral – spathulenol – caryophllene oxide

و ترکیبهای عمده شناسایی شده در گل عبارتند از :

Limonene – cineole – geranial – neral - spathulenol – caryophllene oxide -  neryl acetate

(مقدار اسانس موجود در گل از برگ کمتر است).

مشخصات گیاه شناسی

به لیمو درختچه ای است خزان پذیر از خانواده ی شاهپسند که ارتفاع درختچه این گیاه 5/1 تا 2 متر بوده که گاهی بیشتر هم می شود. ارتفاع این گیاه به 3 تا 5 متر نیز می رسد. این گیاه دارای ساقه دراز، زاویه دار و منشعب می باشد.

نام علمی این جنس به افتخار دکتر اوگوست لیپی جهانگرد فرانسوی که به آمریکای جنوبی مسافرت نموده و این نبات را به خود به اروپا برده، گذارده شده است.

جنس Lippia  دارای بیش از 200 گونه است که در این بین L.citriodora  دارای اهمیت ویژه ای می باشد.

برگ های این گیاه به صورت کشیده و به رنگ سبز کمرنگ دیده می شوند و بصورت دسته های سه تایی بر روی ساقه قرار می گیرند. برگهای ساده سرنیزه ای به طول ۷ تا ۱۰ سانتی متر با قاعده گره ای ، خشن، کامل ، فراهم ، مجتمع به تعداد 3 یا 4 تایی و به رنگ سبز روشن دارد .

گلهای این گیاه به رنگ بنفش کمرنگ (ارغوانی رنگ پریده) بصورت گل آذین پانیکول (بصورت خوشه های باریک) در انتهای ساقه (گل آذین انتهایی) وجود دارند. گل های آن کوچک و دارای جامی دو لوبی است که از خارج سفید و از داخل آبی مایل به بنفش است مجموعه گلهای آن نیز ظاهر هرمی شکل در حول یک محور دراز بوجود می آورد. کاسه گل آن لوله ای شکل، منتهی به چهار دندانه باریک و جام گل آن مرکب از 4 لوب پهن است. چهار پرچم دارد که دو به دو مساوی است.

میوه اش شفت مانند و محتوی دو دانه می باشد.  میوه هستکی و دارای ۲۱ عدد بذر است.

نیازهای اکولوژیکی

به لیمو، بومى آمریکاى جنوبى بوده و به طور طبیعى رویش آن در شیلى، پرو و آرژانتین گزارش شده است. امروزه به علت زیبایى و عطر دلپذیرى که دارد در غالب نواحى گرم و معتدل مانند نواحى مدیترانه اى اروپا پرورش مى یابد. در ایران هم نمونه هایى از آن را آورده و در استان هاى شمالى و باغ ها کشت داده اند.

گونه های بومی ای نیز از  جنس Lippia  در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری کشورمان وجود دارند.

این درختچه به سرمای چند درجه زیر صفر (به ليمو گياهي است که تا (5-) درجه سانتيگراد تحمل كند)حساس است و در شمال کشور در هوای آزاد بخوبی رشد می کند و در نقاط سردسیر در گلخانه نگهداری می شود.

به لیمو برای رشد به هوای گرم، نور فراوان و رطوبت بالا نیاز دارد و به سرما حساس است. برای رشد به خاك‌هایی با بافت سبك و لومی و عمیق با زهکشی خوب نیازمند است و pH خاك مناسب برای این گیاه 6.5 تا 7 ذكرشده است.

در واقع به آب و هوای آفتابی ، ملایم و مصون از بادهای شدید نیاز دارد.

به لیمو در مناطق آب و هوایی گرم و مرطوب و در مناطقی که از بادهای گرم و سوزان تابستان در امان باشد، رشد و نمو می‌کند.

در ایران آنرا می توان در جنوب فارس، شمال هرمزگان، جنوب غربی استان مرکزی، شمال خراسان، جنوب مازندران، مرکز گلستان و شرق گلستان کشت دارد.

کاشت و تکثیر:

برخلاف تصور بسیاری از تولید کنندگان که هنوز اقدام به تولید به لیمو نکرده اند این می آید که به لیمو نیز مانند سایر گیاهان دارویی با بذر یا نشای علفی تکثیر یا کشت و کار می شود. این در حالی است که به لیمو گیاهی چند ساله و چوبی و درختچه ای می باشد و بایستی توجه کرد که فاصله کشت و کار این گیاه دارویی درختچه ای با سایر گیاهان دارویی علفی چند ساله فرق دارد. به لیمو را اغلب با نهال ریشه دار یا معروف به قلمه ریشه دار کشت و کار می کنند.