همیشه بهار (میشا)

نام انگلیسی: Pot marigold

نام علمی: Calandula officinalis L.

خانواده: Compositae

مقدمه

همیشه بهار تا مدت هابه عنوان گیاهی زینتی کشت می شد، تا اینکه خواص دارویی آن شناخته گردید و به عنوان گیاهی دارویی مورد استفاده قرار گرفت. کشت این گیاه در اروپا، از قرن هفدهم آغاز شد.

گل های همراه کاسبرگ یا گل های بدون کاسبرگ همیشه بهار، در برخی از فارماکوپه ها به عنوان دارو معرفی شده اند و برای مداوای بیماری های معدی و روده ای استفاده می شوند. همچنین، از مواد استخراج شده از گل های این گیاه، کرم هایی برای مداوای زخم های پوستی تهیه می شود. مواد رنگی استخراج شده از گل همیشه بهار، در رنگ کردن مواد غذایی و همچنین در رنگ کردن بعضی از انواع چربی ها استفاده می شود.

این گیاه در کشور های آلمان، استرالیا، چک، اسلواک، اتریش، سوئیس، مجارستان و اخیرا در مصر و سوریه به عنوان گیاهی دارویی کشت می شود.

مشخصات گیاه

همیشه بهار، گیاهی علفی و یک ساله است که منشاء آن مدیترانه و غرب آسیا گزارش شده است. در این گیاه، ریشه مخروطی شکل است و به طور مستقیم در عمق خاک فرو می رود. ارتفاع ساقه بین 40 تا 70 سانتی متر است. از قسمت تحتانی ساقه، شاخه های فراوان و کوتاهی منشعب می شوند. برگ ها بلند، باریک، کم و بیش کرک دار و فاقد دندانه می باشند و به صورت متناوب روی شاخه قرار گرفته اند. رنگ آنها سبز روشن است. گل ها درشت و قطر آنها بین 4 تا 7 سانتی متر است. گلچه ها زبانه ای روی محور های دایره ای متحد المرکز که تعداد آنها 4 تا 8 یا بیشتر است، قرار می گیرند. رنگ گل ها زرد یا نارنجی است.

میوه فندقه و قهوه ای رنگ و سطح آن نا صاف است. وزن هزار دانه، 8 تا 12 گرم است.

مواد موثره این گیاه در گل ها ساخته و ذخیره می شوند. مهمترین آنها فلاونوئید های محلول در آب ( 04/0 چهارصدم تا 1/0 یک دهم درصد) تشکیل می دهند. از مواد دیگر، می توان از کارتنوئید ها (3 درصد) که در اب و چربی محلولند، اسانس (02/0 دو صدم تا 1/0 یک دهم درصد)، مواد موسیلازی محلول در آب و ویتامین ای نام برد.

تحقیقات اخیر نشان می دهد که بذر های همیشه بهار حاوی روغن می باشند. چنانچه این روغن تحت تایر فشار سرد استخراج گردد، تاثیر ضد تورم خواهد داشت. یکی از محققان اظهار می دارد که گل های همیشه بهار همچنین دارای کلدونین، ساپونین، کلسترول، استرول، و استراسیدلانوریک می باشند.

دوره رویشی این گیاه بلند است (بین 200 تا 210 روز). چنانچه هوا در فصل پاییز خیلی سرد شود و درجه حرارت به زیر صفر برسد، گیاه قادر به ادامه رویش نخواهد بود. بذر ها 5 تا 6 سال قوه رویشی مناسبی دارند و در شرایط اقلیمی مناسب پس از 4 تا 5 روز جوانه می زنند.

همیشه بهار رشد و نمو سریعی دارد، به طوری که 40 تا 50 روز، پس از سبز شدن بذر، گیاهان به گل می نشیند. اگر گل ها بلافاصله پس از باز شدن چیده شوند، جوانه های زایشی جدید به وجود می ایند. در ایران اولین گل ها اواخر بهار (اوایل خرداد) ظاهر می شوند و تا اواخر فصل پاییز، قبل از بروز سرما همچنان روی گیاه مشاهده می شوند.

نیازهای اکولوژیکی

از آنجا که منشاء این گیاه نواحی گرم مدیترانه است، در طول رویش به گرما و همچنین تابش نور نیاز دارد. همیشه بهار، به خوبی قادر است خشکی را تحمل کند. بر ها در دمای در دمای 8 تا 10 درجه سانتی گراد پس از 4 تا 5 روز جوانه می زنند. کشت این گیاه در مناطقی که میانگین درجه حرارت در ماه خرداد 17 تا 18 درجه سانتی گراد و در ماه های تیر و مرداد 19 تا 20 درجه سانتی گراد باشد، موفقیت آمیز خواهد بود.

همیشه بهار درجه حرارت های پایین را به خوبی تحمل می کند. حتی برای مدت محدودی قادر به تحمل درجه حرارت های زیر صفر است.

اگر چه این گیاه در خاک های فقیر (از نظر مواد  غذایی) نیز گل های زیبایی تولید می کند، ولی در این شرایط حداقل مقدار ماده موثره را خواهد داشت. بافت خاک هایی که در آنها همیشه بهار کشت می شوند، باید طوری باشد که عمل تهویه به آسانی انجام گیرد (خاک های سنگین رسی مناسب نیست). سطح زمین باید کاملا صاف باشد، زیرا پستی و بلندی سبب آب ایستایی می شود که برای رویش گیاه خطرناک است.

این گیاه می تواند خشکی را تحمل کند، ولی برای افزایش کیفیت مواد موثره باید تحت آبیاری منظم و مناسب قرار گیرند. رطوبت زیاد برای همیشه بهار مضر است و خطر گسترش بیماری های قارچی را افزایش می دهد.

پی اچ خاک برای همیشه بهار، بین 5/4 (چهار و نیم) تا 2/8 (هشت و دو) مناسب است.

تناوب کاشت

تناوب کاشت برای این گیاه مهم نیست. پس از برداشت همیشه بهار، می توان هر نوع گیاهی کشت نمود. همیشه بهار را نباید با فاصله زمانی کمتر از دو سال در همان زمین کاشت.

مواد و عناصر غذایی مورد نیاز

ازت زیاد برای همیشه بهار مناسب نیست، زیرا سبب تحریک رشد رویشی و کاهش رشد زایشی آن و در نتیجه کاهش تعداد گل ها می شود. افزودن 60 تا 80 کیلو گرم در هکتار اکسید فسفر و 80 تا 100 کیلو گرم در هکتار اکسید پتاس به خاک در فصل پاییز به هنگام آماده ساختن زمین، برای گیاهان مفید است.

در فصل بهار و پس از رویش گیاهان (بین ماه های خرداد – تیر) 40 تا 60 کیلو گرم در هکتار ازت به زمین می افزایند. زمین هایی که همیشه بهار در آنها کشت می شود نباید مواد آلی فروان داشته باشند، از این رو اضافه کردن کود های حیوانی به خاک باید با دقت انجام گیرد.

آماده سازی خاک

در فصل پاییز، زمین را شخم عمیقی زده، پس از افزودن کود های شیمیایی مورد نیاز، آنها را با دیسک به عمق 15 تا 20 سانتی متری زمین فرو می کنند و اواخر زمستان زمین را تسطیح می نمایند. عمل تسطیح باید به خوبی صورت گیرد، به طوری که زمین فاقد هر گونه پستی و بلندی باشد تا سبب آب ایستایی (غرقابی) نشود.

تاریخ و فواصل کاشت

اواخر زمستان (نیمه دوم اسفند)، زمان مناسبی برای کاشت همیشه بهار است. بذر ها در ردیف هایی به فاصله 40 تا 50 سانتی متر کشت می شوند. عمق بذر همیشه بهار در موقع کشت، باید 2 تا 3 سانتی متر باشد.

روش کاشت

کاشت و تکثیر همیشه بهار به وسیله بذر صورت می گیرد. گیاهان را در زمان مناسب به صورت ردیفی در زمین اصلی کشت می شوند. برای هر هکتار زمین، به 6 تا 8 هکتار کیلو گرم بذر با کیفیت مناسب نیاز است. به منظور تسریع و هماهنگی در رویش بذر، آبیاری زمین پس از کاشت ضرورت دارد.

مراقبت و نگهداری

پس از رویش، زمانی که گیاهان 3 تا 5 برگی شدند، چنانچه در طول ردیف ها تراکم زیادی داشته باشند، باید آنها را طوری تنک کرد که فاصله دو بوته از هم به 5 تا 8 سانتی متر برسد. چون دوره رویشی همیشه بهار طولانی است (از فروردین تا قبل از سرد شدن هوا)، باید علف های هرز را در طول رویش گیاهان 1 تا 2 بار وجین کرد. برای مبارزه با علف های هرز، همچنین می توان از علف کش های مناسب استفاده نمود.

قبل از کاشت بذر، می توان از علف کش مالوران (به مقدار 3 کیلو گرم در هکتار) به صورت محلول پاشی استفاده نمود. در مرحله ساقه دهی نیز می توان از علف کش دوآل به مقدار 3 کیلو گرم در هکتار استفاده کرد. اوایل تابستان (تیر – مرداد)، چنانچه برگ های قسمت های پایینی گیاه زرد و گل های کوچکی نیز تشکیل شدند، گیاهان را باید از فاصله 15 سانتی متری برید. سپس، همزمان با آبیاری، 30 تا 40 کیلو گرم در هکتار ازت به خاک اضافه نمود. برگردان کردن خاک بین ردیف ها، سبب تسریع در رشد گیاهان می شود. در این حالت، گلدهی پس از 2 تا 3 هفته شروع می شود و تا قبل از بروز سرما همچنان ادامه می یابد.

ممکن است گیاهان از اوایل تابستان به وسیله برخی عوامل بیماریزای قارچی نظیر سفیدک آلوده شوند. برای مبارزه با آن، می توان از قارچ کش های سولفوره استفاده کرد. قارچ لکه برگی نیز از بیماری هایی است که همیشه بهار را تهدید می کند. در این بیماری، ابتدا لکه های سبز روشنی در سطح برگ های آلوده ظاهر می شوند، سپس این لکه ها سفید رنگ و بعد قهوه ای

شده و در نهایت برگ ها می ریزند. برای مبارزه با آن می توان از قارچ کش زینب استفاده نمود.

برخی آفات در طول رویش همیشه بهار خسارت های زیادی به بار می آورند. از آفات مهم این گیاه، می توان از شب پره برگ خوار جالیز و صیفی نام برد. رعایت فاصله کشت، وجین علف های هرز و مبارزه شیمیایی با لارو های سن اول، نقش عمده ای در مبارزه با آن دارد.

برداشت محصول

گیاهان به سرعت رشد می کنند و گل ها اغلب از اواخر بهار (اوایل خرداد) باز شده و قابل برداشت می شوند. پس از چیدن گل ها، همواره گل های جدیدی به وجود می آیند، به طوری که برداشت گل ها را می توان تا قبل از بروز سرما همچنان ادامه داد.  برای تسریع در کار، بهتر است گل ها همراه با کاسبرگ ها برداشت شوند، آن گاه کاسبرگ ها را از گل ها جدا نمود. البته، می توان گل ها و کاسبرگ ها را با هم خشک کرد. برای اینکه گلبرگ ها رنگ خود را از دست ندهند و کیفیت مطلوبی داشته باشند، گ ها راباید به سرعت خشک کرد. اگر مقدار گل ها کم باشد، می توان آنها را در سایه و در سطح زمین با ضخامت کم پخش نمود، ولی چنانچه مقدار آنها زیاد باشد، باید از خشک کن های الکتریکی با دمای 35 تا 40 درجه سانتی گراد استفاده کرد. از آنجا که گل های خشک شده به شدت جاذب رطوبتند، باید بلافاصله پس از خشک شدن در کیسه های مناسب بسته بندی شوند.

مقدار محصول گل خشک شده همراه با کاسبرگ ها، 1 تا 2 تن هکتار و بدون کاسبرگ 350 تا 400 کیلو گرم در هکتار خواهد بود

نسبت گل تازه (همراه با کاسبرگ) به گل خشک، 5 به 1 و نسبت به گل تازه (بدون کاسبرگ) به گل خشک، 6 به 1 می باشد.

• همیشه بهار

• همیشه بهار

• همیشه بهار