گل یخ
نام انگلیسی: Japanese allspice,Winter flower, winter spice
نام علمی: Chimonanthus fragrans
خانواده: Calycanthaceae
مشخصات گیاه
درختچه ای به ارتفاع تا 3 متر. برگ ها بیضوی – تخم مرغی تا تخم مرغی- سر نیزه ای، به طول 7 تا 15 سانتی متر، نوک دار،، با قاعده گرد یا گوه ای، دمبرگ ها به طول حدود 5 میلی متر. گل ها به عرض حدود دو و نیم سانتی متر، بسیار معطر، کاسبرگ های خارجی زرد، داخلی ها با رگه های قهوه ای – مایل به ارغوانی. میوه بیضوی، به طول حدود 4 سانتی متر
پراکندگی جهانی: چین
پراکندگی جغرافیایی در ایران: تهران، اطراف کرج، مناطق شمالی ایران
نیازهای اکولوژیکی
گل یخ نیاز به محل آفتابی دارد ولی در نواحی كه دارای تابستان گرم هستند بهتر است در محلی كاشته شود كه آفتاب بعد از ظهر به آن نتابد (ضلع شرقی و شمالی دیوار یا ساختمان). خاک ایده آل آن خاک لوم و یا شنی با زهکشی خوب است هرچند در هر خاكی كه دارای زهكشی خوب باشد رشد می كند و با خاك های گچی نیز سازگار است. برای رشد مناسب نیاز به سرمای زمستان دارد.
گل یخ برای مناطق سردسیر کاربرد بسیار در فضای سبز شهری دارد.
ترکیبات شیمیایی و خواص دارویی
گل یخ دارای ترکیباتی چون المول، بتاکاریوفیلن، بتا المن، بی سیکلوژرماسرین، گاما المون، لینالول، کاریوفیلن اکساید می باشد.
از گل، برگ وریشه این گیاه استفاده می شود. گل خواصی چون درمان تشنگی و افسردگی، اسانس برای درمان سرماخوردگی، زیاد کننده بزاق. برگ و ریشه در درمان بریدگیها، خونریزیها، کمر درد، رماتیسم و بی حسی استفاده می شود. ریشه مقوی معده نیز می باشد.
تکثیر گیاه
تکثیر گل یخ به چند روش امکان پذیر است:
بذر- بذر رسیده را از درختچه بکنید یا از جائی مطمئن بدست آورید . آنرا اوائل پائیز در گلخانه یا محلی محفوظ در خاکی که از شن – خاکبرگ به نسبت دو و یک آماده کرده اید بکارید. پس از اینکه گیاه سبز و حداقل پنج برگ یا شش برگه شد، آنرا به گلدان دیگری منتقل کرده و بتدریج در هوای آزاد بگذارید. به این ترتیب درختچه ای که کاشته شده در حدود سه یا چهار سال طول می کشد تا به گل بنشیند .
پاجوش: می توان قبل از ظهور گل یعنی در اواسط آبان ماه که هنوز درخت بیدارنشده است از پاجوش های بزرگ و شاداب آن با احتیاط جدا کرده و در محلی که مورد نیاز است و یا در گلدان کاشت .
قلمه: مطمئن ترین طریقه ازدیاد این درختچه ،تکثیر بوسیله قلمه است. جهت گرفتن بهترین فصل پس از خزان برگ ها یعنی در ماه آذرو اوائل دی ماه می باشد. برای این منظور شاخه های چوبی و یا نیمه چوبی را جداکرده و به اندازه های ده تا پانزده سانتی متری قطع کنید و آنرا در گلخانه و یا اتاق در ماسه شسته الک کرده ، قلمه بزنید احتیاج به مواظبت فوق العاده ای ندارد در اواسط اردیبهشت می توان قلمه های گرفته و برگ دار را با احتیاط از ماسه خارج کرده و در گلدان مستقل قرار دهید.
خوابانیدن: ازدیاد این درختچه از طریق خوابانیدن پاجوش ها یا شاخه های نیمه چوبی امکان پذیر است.
مراقبت و نگهداری
برای حفاظت از گل یخ در برابر عوارض و بیماری ها، مراقب باشید، کم آبی و عوامل فیزیولوژیکی خاک باعث ظهور لکه های قهوه ای روی برگ ها و یا زردی برگ ها می شود. با آبیاری منظم و کودپاشی برگ ها و ساقه از این عوارض جلو گیری نمایید.
از آنجائی كه گل ها روی شاخه های قدیمی ظاهر می شوند، هرس آن باید در زمستان بعد از پایان گلدهی و یا زمانی كه گل ها ظاهر شده اند برای استفاده از شاخه بریده، انجام شود. این درختچه معمولاً به هرس زیاد احتیاج ندارد مگر آنکه ساقه ها بیش از حد پیرشده باشند. و یا ظاهر گیاه شلوغ و نامتناسب باشد . برای هرس و فرم دادن می توان از فروردین ماه ساقه های زیادی و پیر را تا چند سانتی متری ریشه کوتاه کرد .