تولیدات گلدانی گیاهان دارویی
اگر بخواهید می توانید در تمام فصول به خصوص فصل زمستان گیاهان دارویی را به عنوان سبزی در خانه تان پرورش دهید که از طعم و مزه شان در وعده های غذایی و دمنوش های خود حتی وقتی که برف پشت پنجره آشپزخانه تان نشسته، استفاده کنید. لازم نیست نور زیادی در خانه تان برای رشد این گیاهان به وجود بیاورید فقط کافی است آنها را پشت پنجره نور گیر قرار دهید.
شناخت بهتر و آموزش چگونگی رشد و پروش گیاهان دارویی در فضای منازل مسکونی دارای مزایای فراوانی از جمله: افزایش تنوع گونه های گیاهان کاربردی به این منظور که موجب پایداری و کاهش گسترش فراگیر آفات و طبع آن کاهش مصرف سموم، کمک حفظ ژرم پلاسم گیاهان دارویی، ارتقاء سلامت جامعه با توجه به خواص این گیاهان در رایحه درمانی و گل درمانی که اثر بخشی آن در پزشکی مدرن نیز تائید شده است به طوریکه برخی این مواد متشرحه گیاهی را ویتامین های جوی می نامند و در آخر کسب توجه مردم به این ثروت خدادای می باشد.
1- آویشن: آویشن دوستدار آفتاب کامل است اما پشت پنجره رو به شرق یا غرب به خوبی رشد خواهد کرد.
2- بادرنجبویه: همان شرایط آویشن را دارا می باشد.
3- مریم گلی: قادر به تحمل آب و هوای خشک هوای داخل ساختمان است، اما نیازمند آفتاب قوی پنجره ای رو به جنوب است.
4- پونه: گلدان حاوی پونه را پشت پنجره رو به جنوب قرار دهید.
5- رزماری: بهترین رشد را کنار پنجره رو به جنوب خواهد داشت.
6- جعفری: جعفری دوستدار آفتاب کامل است، اما به آرامی کنار پنجره شرقی یا غربی رشد خواهد کرد.
7- ترخون: یک دوره خواب زمستانی در اواخر یا اوایل زمستان برای رشد ترخون داخل خانه ضروری است. گلدانی از این گیاه بالغ پر کنید و تا زمان ریختن برگ ها و رشد مجدد صبر کنید. بعد تا چند روز در خنک ترین نقطه خانه تان قرار دهید و نهایتا رو به پنجره جنوبی که بیشترین نور ممکن را دارد قرار دهید.
8- ریحان: گلدان حاوی ریحان را کنار پنجره رو به جنوب قرار دهید. این گیاه دوستدار نور خورشید و گرمای فراوان است.
9- نعناع فلفلی: گلدان حاوی نعناع فلفلی را پشت پنجره رو به جنوب قرار دهید.
10- مرزه کوهی: دوستدار نور خورشید می باشد. نیازمند آفتاب پنجره ای رو به جنوب است.
آبیاری نباتات گلدانی
نباتاتي كه در گلدان كاشته ميشوند چون در بالاي سطح زمين قرار دارند تماس خاك آن با هواي مجاور بيشتر از تماس خاك اطراف ريشه نباتاتي است كه در زمين كاشته شده است در نتيجه گلدانها زودتر خشك ميشوند. بنابراين مخصوصا در فصل تابستان اين گونه نباتات را بايد با دقت بيشتر مواظبت نمود و حداقل روزي يك يا دو مرتبه گلدانها را آبياري كرد.
در آبياري گلدانها بايستي دقت كرد كه آب مورد نياز يكباره به گلدان داده نشود. زيرا چه بسا اتفاق مي افتد كه آب بدون اينكه تمام خاك گلدان را مرطوب كند، فقط قسمتي از آن را خيسانده و از همان جا راهي براي خود باز كرده و از سوراخ ته گلدان خارج ميشود. در صورتي كه اگر آب مورد نياز را دو يا سه بار متوالي به مقدار كمتر به گلدان بدهيم اين اندازه آب قادر به باز كردن راه براي خروج از گلدان نيست و به تدريج در تمام خاك نفوذ ميكند.
نگهداري از گياهان فضاي بسته
خريداري گياهان فضاي بسته
در مورد خريد گياه نيز مانند هر خريد ديگر، ميارزد كه به دنبال بهترين نوع باشيم. در ميان گياهان فضاي بسته انواع نامرغوب و ارزان نيز يافت مي شود. اما گياهي كه در فروشگاه مي بينيم، لزوماً پس از 2 يا 3 ماه در شرايط خانگي، همان كيفيت و شكل را نخواهد داشت.
يكي از بزرگ ترين دلسردي ها در خريد گياهان گلدار روي مي دهد. اين گياهان معمولاً در گلخانه ها و در زير شدت نور هاي درخشان كه باعث آغاز گلانگيزي مي شود، پرورش داده مي شوند. در شرايط رويشي فضاي بسته، شدت نور اغلب به اندازهاي شديد نيست كه سبب تشكيل جوانههاي جديد شود و پس از اينكه جوانه هاي موجود تحليل رفتند، گياه احتمالاً دوباره گل نخواهد داد. با اين حال گرچه بيشتر گياهان گلدار در خانه دوباره گل نمي دهند، اما هنوز مي شود با خريدن انواع داراي برگ هاي ابلق يا خريدن گياهان خانگي كه فعلاً گل دارند، به رغم ناكافي بودن نور براي تشكيل گل جديد، به رشد مجموعه جوانه هاي فعلي ادامه مي دهند، با اين گياهان خانگي، رنگ را وارد خانه كرد.
اگر تصميم داريد گياه خانگي بخريد، براي بررسي دقيق گياه وقت بگذاريد. گياه خانگي خوب، پرپشت است و برگ هايي پر رنگ، رويش جديد قوي، و مجموعه كاملي از برگ دارد. ساقه بايد به اندازه اي قوي باشد كه به راحتي وزن اندام هاي بالا را تحمل كند و نواحي رنگ پريده يا ضعيف، به ويژه در قاعده، نداشته باشد. گياه آلوده به آفت هرگز خريد خوبي نيست، بنابراين نوك در حال رشد اندام هاي هوايي، زير برگ ها، و محيط كشت گلدان را از نظر آفت هاي پنهان يا علائم خسارت آن ها بررسي كنيد.
يك نكته مهم براي اطمينان از تازه بودن گل ها اين است كه آنها را نگاه كنيم و ببينيم پژمرده نباشند. نوك گلبرگ و به ويژه جوان ترين جوانه ها را كنترل كنيد، زيرا اين ها اول از همه پژمردگي را نشان مي دهند. گل ها را از آب بيرون بياريد و وضعيت ساقه ها و برگ هاي فرو رفته در آب را بررسي كنيد. اگر برگ ها در حال نرم شدن يا به رنگ سبز تيره باشند، شروع به فاسد شدن كرده اند. اين گل ها مدت ها قبل چيده شده اند و زياد دوام نمي آورند.
پيش از انتقال گياهي كه تازه خريده ايد، سر فرصت آن را در كاغذ بپيچيد يا آن را در كيسه كاغذي قرار دهيد و بعد بيرون ببريد. با اين كار احتمال شكستن آن كمتر است و در هواي زير يخبندان، كاغذ مانند عايقي در برابر افت ناگهاني دما عمل مي كند.
بعد نياز هاي پرورشي گياه را از لحاظ نور، آبياري، رطوبت، محيط كشت گلداني و نظاير اين ها پرس و جو كنيد. از منبعي قابل اعتماد سوال كنيد و تا حدي كه مي توانيد شرايط رويشي مطلوب براي گياه را در خانه خود به وجود آوريد
پرورش گياهان در فضاي بسته
محيط فضاي بسته
اگر قرار است كه گياه در فضاي بسته زندگي كند، بايد با بسياري از شرايط محيطي سازگار شود. اين شرايط عبارتند از: نور، دما، رطوبت، كيفيت آب، سازش با محيط رشد گلدان، و جريان هوا.
در تحليل نهايي، چون در فضاي بسته هميشه اول رفاه انسان در نظر گرفته مي شود، گياهان در حالت چندان مطلوبي نخواهند بود. دما، شدت روشنايي، جريان هوا و عوامل ديگر به سليقه انسان كنترل مي شوند. شرايطي كه سلامتي گياهان را كه در آن فضا با انسان شريك هستند كنترل، در درجه اهميت قرار دارد.
نور
احتمالاً مهمترين عامل، نور كم است. شدتهاي نوري كه براي زندگي و كار كردن انسان مناسب است، براي بسياري از گونه هاي گياهي نا كافي است. اگر گياهان براي ساختن كربو هيدرات لازم براي تنفس نور كافي دريافت نكنند، سرانجام از بين خواهند رفت.
دما
در فضاي باز معمولاً بين دماهاي روز و شب 3 – 8 درجه سانتی گراد تفاوت هست، و پس از غروب آفتاب، دما به آهستگي افت مي كند. دما هاي خنك تر شب، سرعت تنفس را كاهش مي دهند و از تخليه سريع منابع كربوهيدرات كه در طول ساعت هاي روشن روز توليد شده و براي رشد و نگهداري ضروري است، جلوگيري مي كنند. اما گياهاني كه در فضاي بسته رشد مي كنند، اغلب در معرض دما هاي خنك شب قرار نميگيرند، در نتيجه منابع كربوهيدرات آنها تند تر مصرف مي شوند و گياهان براي رشد جديد چيزي براي مصرف ندارند يا خيلي كم دارند.
رطوبت ناكافي
سومين عاملي كه در شرايط نه چندان مطلوب رشد گياهان فضاي بسته نقش دارد. گرم كردن خانه در بيشتر مناطق، شرايط هواي خشك را در محيط خانه بوجود مي آورد. اين امر سبب مي شود گياهان گرمسيري، در مقايسه با محيط بومي اصلي خود، آب بيشتري از راه تعرق از دست بدهند. گياهان براي جبران آبي كه از دست داده اند آب جذب مي كنند، اما آب اغلب سريع تر از آنچه جذب مي شود، دفع مي شود. بنابراين نوك برگ ها قهوه اي رنگ مي شود و گياه علائم ديگر نشانگر رطوبت نا كافي را نشان مي دهد.
كيفيت آب
كيفيت آبي كه براي گياهان فضاي بسته مصرف مي شود نيز مانند كيفيت آبي نيست كه گياهان اگر در فضاي باز بودند دريافت مي كردند. در شرايط طبيعي، آب باران رطوبت را تامين مي كند. نا خالصي آب باران نسبتاً اندك و pH آن معمولاً خنثي است (واكنش اسيدي يا قليايي ندارد). اما آب شير كه در فضاي بسته براي گياهان مصرف مي شود، ممكن است برحسب منبع و ضد عفوني قبلي آن، داراي مواد شيميايي مانند كلر، سديم، يا فلورايد باشد. به علاوه ممكن است اسيدي يا قلياي باشد كه به مرور زمان بر قابليت جذب عناصر غذايي در محيط رشد اثر خواهد گذاشت.
سازش با محيط رشد در گلدان
عناصر غذايي و آب قابل جذب براي گياه به دليل كوچك بودن محيط رشد گلداني محدود مي شوند و بايد نسبت به گياهاني كه در فضاي باز رشد مي كنند، با دقت بيشتري تنظيم شوند. برخي از ويژگي هاي فيزيكي محيط گلدان نيز به دليل محدود بودن، تغيير مي كنند. خاكي كه در فضاي باز سست است و به سرعت زهكشي مي شود، ممكن است در گلدان فشرده و به كندي زهكشي شود. در نتيجه، خاك باغ اغلب براي گياهان درون خانه مناسب نيست، مگر اينكه با مواد ديگري مخلوط شود.
جريان هوا
حركت هوا در محيط باز به دليل تغيير دما و باد هاي طبيعي نسبتاً ثابت است. جريان هوا، اكسيژن و دي اكسيد كربن را روي برگ هاي گياهان به حركت در مي آورد و به فتوسنتز و تنفس و خشك شدن برگ ها پس از بارندگي كمك ميكند. اما در طي ماه هاي زمستان و فضاي بسته كه پنجره ها بسته هستند، هوا نسبتاً راكد مي ماند. ورود هوای تازه در چنین شرایطی حدود 22 درجه سانتی گراد خنك تر از دماي داخل است. بر اين اساس، گياهاني كه در مسير درب هاي ورودي قرار دارند اغلب به علت تغييرات سريع دماي هوا، دچار بيماري مي شوند.
نتيجهگيري
با توجه به همه اين عوامل تغيير يافته محيطي، ممكن است پرورش گياهان در فضاي بسته و محيط خانه دشوار به نظر برسد. اما اندازه و شرايط عالي بسياري از گياهان گرمسيري كه در خانه ها پرورش مي يابند، اين نظر را تایيد نمي كند. روشن است كه صاحبان اين گياهان نياز هاي آن ها را درك و برآورده مي كنند. هركسي مي تواند از راه مطالعه، مشاهده، و مهمتر از همه، كسب تجريه در زمينه پرورش بسياري از گياهان، مهارت پرورش آنها را كسب كند.
نور و رشد گياه فضاي بسته
در هنگام طراحي باغ در فضاي باز، اغلب نور خورشيد در نظر گرفته نمي شود. خيلي ساده فرض بر اين است كه بجز ناحيه اي كه زير سايه درخت است، نور كافي براي هر گياهي كه كاشته شود وجود خواهد داشت. وقتي گياهان در فضاي بسته قرار مي گيرند، ديگر نور كافي براي رشد خود به خود براي مدت طولاني در دسترس نيست. انسان با جدا كردن خويش از طبيعت با ديوار ها و سقف ها، نور را محدود مي كند و بايد نور باقيمانده را به درستي هدايت و تكميل كند تا گياهان با موفقيت رشد كنند.
اثر نور رشد و نمو گياه
نور براي فتوسنتز ضروري است و بدون آن كلروفيل، كربوهيدرات ها، هورمون ها و بسياري از مواد شيميايي ديگري كه در گياه ساخته مي شوند، ساخته نخواهد شد. همچنين انرژي براي تنفس و رشد در دسترس نخواهد بود.
يك نتيجه گيري منطقي اين است كه گياهان نمي توانند بدون نور رشد كنند، اما اين امر مطلق نيست. رشد گياهاني كه در نور نا كافي ميرويند متوقف نميشود، اما اين گياهان اندام هاي سالم به وجود نمي آورند، بلكه ساقه هاي بلند غير عادي با چند برگ توليد مي كنند و ظاهري دراز و رشته اي خواهند داشت. گياه در طي اين فرآيند كه رنگ پريدگي ناميده مي شود، كربوهيدرات هاي ذخيره شده را از راه تنفس مصرف مي كند. وقتي بيشتر كربوهيدرات در تنفس مصرف شد، گياه خواهد مرد.
نورگرايي و واكنشهاي مشابه
نورگرايي، خم شدن گياه به سمت نور است. نورگرايي از جهاتي شبيه رنگ پريدگي است، بجز اينكه آن طرف ساقه كه از نور دور است اكسين بيشتري دريافت مي كند و دراز مي شود. چون دو طرف ساقه با سرعت هاي متفاوتي رشد ميكند، ساقه به سمت نور خم مي شود. بنابراين به سوي نور رفتن گياهان در واقع واكنشي هورموني است.
در گياهان ديگر، تفاوت هاي ميزان نور، شكل برگ را تغيير ميدهد. گياه بنجامين (Ficus benjamina) كه در نور روشن مي رويد، برگ هاي چرمي ضخيم زياد خواهد داشت. وقتي اين گياه به مكان سايه تر منتقل شود، بسياري از برگها خواهد ريخت و به جاي آنها برگ هاي سايه خواهد روئيد. برگ هاي سايه بزرگ تر، نازك تر و تعداد آنها كمتر از برگ هاي نور عادي هستند.
گياه برگ انجيري (Monstera deliciosa) به ميزان متفاوت نور، واكنش هاي متفاوتي نشان ميدهد. تعداد شكاف هاي برگ هاي جديد در ميزان نور كمتر كاهش مييابد. حتي ممكن است گياهي كه در نور ضعيف رشد مي كند، اصلاً شكاف نداشته باشد، در حالي كه گياهي كه در نور متوسط رشد مي كند، در هر برگ چندين شكاف داشته باشد.
ميزان نور لازم براي گياهان آپارتماني
نور كامل خورشيد
گياهان گلدار مانند شمعداني و ختمي چيني گلسرخي طالب چنين نور شديدي هستند. در هر صورت اگر نور از پشت شيشه پنجره خصوصاً رو به جنوب آن مي تابد، حتماً بايد با قطعه اي روزنامه آنرا فيلتر كرد و يا حدود 70 سانتي متر از پنجره فاصله گرفت.
گل كاغذي، كاكتوس ها، گوشتي ها، كاليستمون، زلف عروس، مركبات، حسن يوسف، گل هاي باغي يك ساله، ياس ها، شاه پسند درختي، خرزهره، نرين، گل ساعت، رز، زرافهاي.
نور نسبي خورشيد
پنجره رو به غرب اين ميزان نور را دريافت مي كند. تعداد زيادي از گل هاي آپارتماني و گياهان گلدار طالب اين ميزان نور هستند، فاصله گرفتن گلدان از پنجره الزامي است.
كلروفيتوم، داودي ها، كرديلين، فيكوس ها، پنستيا، سان سويرا، فلفل زينتي، زرافهاي
روشن اما نه آفتابي
ايده آلترين نور براي گياهان برگي آپارتماني است. اما هر چند وقت يك بار نور مستقيم فيلتر شده لازم دارند (نزديك به يك پنجره آفتابگير).
آنتوريوم، گردي، آزاليا، بگونيا، سيكلامن، ديفن باخيا، گل هاي پيازي، عشقهها، برگانجيري، پتوس ها، پيلهآ، شفلرا، اسپاتي فيلوم
نيم سايه
اين ميزان نور برابر است با حدود يك متر دورتر از پنجره اي كه مستقيماً به آن نور نمي تابد (نزديك به پنجرهاي سايهاي يا كمي دورتر از پنجره نوراني).
آگلونما، عبائي، دراسنا، سرخ ها، فيكوس خزنده، فيتونيا، عشقه ها، مارانتا، برگ انجيري، پتوس ها، سان سويرا
سايه
ميزان نور در اين مكان ها به آن مقدار است كه فقط بتوانيد روزنامه را مطالعه كنيد. گياهان كمتري مناسب با اين گونه محيط هستند و ميتوانند با اين ميزان نور زندگي كنند.
آگلونما، عبائي، گندمي (سجافي)، فيتونيا، انواع پتوس، برگانجيري، زبان مادر شوهر (سان سويرا)
سايه تاريك
اين گونه مكان ها براي گياهان آپارتماني مناسب نيستند.