زعفران، گیاهی است چند ساله که دارای پیاز است و علاوه بر استفاده در پخت و پز، دارای مصارف درمانی بسیاری نیز هست. این پیاز غلاف قهوه‌ای رنگی دارد و دارای ساقه و شش گلبرگ بنفش رنگ و 3 رشته کلاله قرمز رنگ است.

قسمت مورد استفاده گیاه زعفران، کلاله نارنجی رنگ گل آن است.

زعفران ماده غذایی با ارزشی است که به مقدار کم از گیاه زعفران به دست می‌آید در واقع از هر 100 تا 200 هزار گیاه زعفران، حدود 5 کیلوگرم گل زعفران به دست می‌آید که وزن 5 کیلوگرم زعفران تازه بعد از خشک شدن به یک کیلوگرم می‌رسد.

متخصصین طب گیاهی نیز از دیرباز با خواص زعفران آشنا بوده و آن را برای درمان انواع بیماری‌ها مانند خستگی‌های مفرط درد لثه، بیماری‌های قلبی، افسردگی، آسم، بی‌خوابی، سیاه سرفه، درد شکم و سنگ‌های کلیه توصیه می‌کردند.

مصرف زعفران باعث کاهش سطح کلسترول بد و نیز بهبود جریان خون در بدن می‌شود. برخی از متخصصین طب گیاهی بر این باورند که استفاده از زعفران باعث تقویت حافظه می‌شود.

مصرف زعفران برای افرادی که دارای اختلالات عصبی هستند و یا حافظه خود را از دست داده‌اند توصیه می‌شود.

استفاده از زعفران در درمان بیماری‌های چشمی موثر است؛ زعفران از آن جا که حاوی خواص آنتی‌اکسیدانی فراوانی است متخصصین طب گیاهی آن را برای درمان ضعف بینایی توصیه می‌کنند و با مصرف آن ماهیچه‌های چشم تقویت می‌شود و مصرف منظم آن باعث بهبود بینایی حتی در سنین بالا نیز می‌شود.

زعفران خون را تصفیه می‌کند و خاصیت ضد التهابی دارد و برای تسکین دردهای ناشی از آرتروز توصیه می‌شود.

البته خانم‌های باردار فقط با نظر پزشک می‌توانند زعفران مصرف کنند و اگر قرار است کودکان نیز از این گیاه مصرف کنند در مورد مقدار مجاز آن با پزشک متخصص کودکان مشورت کنید چرا که آنان بسیار حساس هستند.

زعفران، سرطان کبد را مهار می‌کند

پژوهش تازه‌ای نشان می‌دهد، زعفران با بهبود فرایند اپوپتوز، جلوگیری از تکثیر بی‌رویه سلول‌ها و اثر ضد التهابی که دارد، می‌تواند آغاز سرطان کبد یا گسترش آن‌را به شکل قابل‌توجهی در موش‌ها مهار کند.

سرطان سلول‌های کبدی یا HCC، پنجمین سرطان شایع جهان و سومین عامل مرگ در مبتلایان به سرطان به شمار می‌رود. ابتلا به هپاتیت B، C و بیماری کبد چرب، در معرض سرطان‌زاهای محیطی مانند DEN قرار گرفتن، مصرف بی‌رویه آهن و استفاده از مشروبات الکلی می‌تواند زمینه ابتلای فرد را به این سرطان کشنده فراهم کند. تحقیق روی موش‌های آزمایشگاهی نشان می‌دهد، عصاره زعفران به وضوح می‌تواند نقش یک محافظ شیمیایی قوی را در برابر این عوامل بازی کند.

به گزارش ساینس دیلی، پژوهشی که توسط محققان دانشگاه امارات متحده عربی انجام شده نشان می‌دهد زعفران که پیش از این خاصیت آنتی‌اکسیدانی آن به اثبات رسیده، به خوبی می‌تواند از کبد در برابر پیشرفت سرطان و عوامل سرطان‌زایی مانند دی‌اتیل‌نیتروزآمین یا DEN که در تنباکو، وسائل آرایشی، بنزین و غذاهای فراوری شده، وجود دارد، حافظت کند.

این پژوهشگران دو هفته پیش از القای ماده سرطانی به موش‌ها، رژیم حاوی زعفران آن‌ها را با دوزهای گوناگون 75، 150و 300 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز آغاز کردند و آن را به مدت 22 هفته ادامه دادند.

نتایج نشان می‌دهند گروهی از موش‌ها که بالاترین دوز عصاره زعفران را دریافت کرده‌اند، کاملاً از ایجاد سلول‌های سرطانی در کبد مصون مانده‌اند. در گروه‌های دیگر که درمان پیش از القا آغاز شده نیز کاهش پروتئین‌هایی که نشانه اولیه وجود سرطان هستند، به وضوح دیده می‌شود و روند پیشرفت یا آغاز بیماری به مراتب کندتر شده است.

عمرو امین که سرپرستی این تحقیق را به عهده داشته، می‌گوید: «یافته‌های ما نشان می‌دهند زعفران با کمک به اجرای فرایند اپوپتوز یا مرگ تنظیم‌شده سلولی، جلوگیری از تکثیر بی‌رویه سلول‌ها و اثر ضد التهابی این نقش ضد سرطانی را بازی می‌کند».

عصاره زعفران موثر در درمان آلزایمر

پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی تهران طی تحقیقی برای نخستین بار تأثیر مثبت عصاره گیاه زعفران را در درمان آلزایمر اثبات کردند.

دکتر شاهین آخوندزاده، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران و همکارانش در این تحقیق، طی مطالعه‌ای 22 هفته‌ای با بررسی 54 بیمار مبتلا به آلزایمر خفیف تا متوسط تأثیر زعفران را بر روی بیماران مشاهده کردند.

در این مطالعه افراد را به 2 گروه تقسیم کردیم و در شرایط یکسان به یک گروه از بیماران عصاره زعفران به صورت کپسول و گروه دیگر داروی Donepezil داده شد که نتیجه روند درمان در هر دو گروه یکسان بود.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با ارائه نتایج این تحقیق در همایش بین‌المللی «زعفران، داروی گیاهی هزاره سوم» خاطرنشان کرد: نتیجه این مطالعه نشان داد که عصاره زعفران می‌تواند داروی بیماری آلزایمر باشد. وی با اشاره به این که قدمت زعفران به قدمت تاریخ ایران است، اظهار کرد: 85 درصد زعفران دنیا در استان خراسان تولید می‌شود و به همین نسبت 85 درصد تحقیقات دنیا در خصوص زعفران نیز در دانشگاه‌های ما صورت گرفته است.

زعفران ؛ مفید در درمان اختلالات قاعدگی

اصلی‌ترین و مهم‌ترین ترکیبات زعفران همان ترکیبات زردرنگ، تلخ و معطری است که در درمان اختلالات قاعدگی و افسردگی موثر است.

یک بررسی علمی که توسط سحر کامران سامانی، مهندس علوم و صنایع غذایی و رقیه کامران سامانی، کارشناس تکنولوژی پرتوشناسی (رادیولوژی) انجام شد، نشان داد مصرف صحیح زعفران که حاوی ترکیبات زردرنگ (مشتقات کروستین) است، می‌تواند تولید سروتونین را در مغز کنترل و درمان اختلالات قاعدگی و افسردگی را در بر داشته باشد.

ترکیبات زردرنگ زعفران (مشتقات کروستین) به خوبی در آب محلول هستند؛ پیکروکروسین از جمله ترکیبات تلخ است و مهم‌ترین ترکیب مواد معطر (اسانس) سافرانال است.

زعفران دارای خواص نیروبخش و قاعده‌آور بوده به طوری که دم کرده زعفران و مصرف هر روز 2 تا 3 فنجان در 3 نوبت آثار مهمی در معالجه اختلالات قاعدگی دارد. زعفران، قاعدگی را تحریک کرده و درد کمر ناشی از اختلال قاعدگی را آرام می‌کند.

این پژوهش نشان می‌دهد علت عوارض پیش از قاعدگی و علایم افسردگی، تغییرات در فعالیت سروتونین است که زعفران روی ماده شیمیایی سروتونین در مغز و نحوه فعالیت آن اثر می‌گذارد.

سروتونین نوعی انتقال‌دهنده عصبی است که نقش مهمی در خوابیدن، تعدیل حالت و رفتار، اشتها و... دارد. اتصال سروتونین به برخی سلول‌های تحریک‌کننده، نشان‌دهنده علائم افسردگی است؛ به علاوه شرایط بیولوژیک و عوامل خاصی مانند تولیدمثل، هورمون‌های ژنتیک، بارداری، زایمان و یائسگی در افسردگی تأثیر دارند.

بررسی این دو محقق بیانگر این است که در فرآیند افسردگی در مغز با کمبود غلظت سروتونین روبه‌رو هستیم. افرادی که میزان تولید سروتونین در مغز آن‌ها پایین است، برای بهبود روحیه خود بیشتر به غذای رنگین (زعفران) روی می‌آورند که سروتونین را در مغز زیاد می‌کند، در نتیجه کاهش افسردگی را در پی خواهد داشت.

منبع