پس از تهیه بذر های سالم از ارقام مناسب و پر محصول، آنها را در آب شستشو داده تا مواد موسیلاژی از آنها خارج شود. پس از خشک شدن بذر ها در سایه آنها را باید بلافاصله کشت کرد. تأخیر در کشت به طور بارزی سبب کاهش قوه نامیه بذر ها می شود. از آنجا که بذر قوه نامیه پایینی برخوردار است توصیه می شود قبل از کشت تحت تأثیر تیمار های مناسبی قرار گیرد. به لحاظ وجود پوسته ضخیم در بذر هل، خراش دهی یکی از تیمار هایی است که در افزایش قوه نامیه بذر بسیار مؤثر است. با استفاده از تیمار های اسید نیتریک 20 درصد، یا اسید کلریدریک 50 درصد به مدت 5 دقیقه نیز می توان قوه نامیه بذر هل را افزایش داد.

استفاده از اسید استیک 25 درصد به مدت 10 دقیقه نیز نقش مهمی در افزایش قوه نامیه بذر هل دارد.

مقدار بذر مورد نیاز برای هر متر مربع بستر خزانه متفاوت و بستگی به وضعیت بتر و کیفیت بذر دارد و بین 2 تا 10 گرم متفاوت است. عمق کشت بذر نباید از یک سانتی متر بیشتر باشد. پس از کشت بذر در خزانه اول، روی آنها را باید با شن و یا خاک نرم پوشاند. در مناطق گرم تر توصیه می شود به وسیله یک لایه مالچ شامل لاشبرگ ها روی بذر پوشانده شود. پس از کشت هر روز باید اقدام به آبیاری سطح خزانه نمود. در این حالت بذر ها پس از 30 روز شروع به سبز شدن نموده و تا دو ماه روند سبز شدن بذر ها ادامه دارد. با شروع سبز شدن بذر ها باید اقدام به برداشت مالچ نمود.

از آنجا که گیاهچه های جوان هل به شدت به آفتاب حساس هستند از این رو توصیه می شود در صورت شدت تابش افتاب روی بوته ها سایبان های مناسبی نصب گردد.

گیاهان را از خزنه اول باید به خزانه دوم منتقل کرد. خزانه دوم می تواند بستر خاک یا کیسه های پلی اتیلنی باشد. میزان مواد آلی و ترکیب های هوموسی موجود در خاک خزانه دوم باید بیش از مقدار آن در خزانه اول باشد. بوته ها در خزانه دوم باید از آفتاب شدید در امان باشند. در زمان مناسب باید اقدام به انتقال نشاء ها از خزانه دوم به زمین اصلی نمود. به طور متوسط تراکم 2500 تا 2800 بوته در هر هکتار توصیه می شود. برای انتقال نشاء ها به زمین اصلی باید اقدام به حفر چاله های مناسبی کرد. اگر میزان بارندگی سالانه بیش از 1800 میلی متر باشد، باید چاله هایی به ابعاد 45×45×45 سانتی متر و چنانچه کمتر از 1800 متر میلی متر باشد ابعاد چاله ها باید 45×60×60 سانتی متر در نظر گرفته شود. پس از انتقال نشاء ها به این چاله ها باید آنها را با خاکی که حاوی مقادیر مناسبی کود های حیوانی پوسیده یا خاک برگ باشند پر نمود.

تکثیر غیر جنسی (رویشی): تکثیر رویشی یکی از مناسب ترین روش های تکثیر گیاه هل است. این روش با کشت قطعات ریشه در عمق مناسب خاک انجام می گیرد. در این روش تراکم گیاه در واحد سطح بستگی به محل کشت و نوع رقم دارد. از این رو تعداد مناسب بوته در هکتار بین 1000 تا 4000 بوته متفاوت است. به عنوان مثال برای رقم کرالا 1000 تا 1600 بوته در هکتار ولی برای رقم کارناتاکا 2500 تا 4000 بوته برای هر هکتار توصیه می شود. به طور میانگین تراکم 1250 بوته در هکتار برای ارقام توصیه می شود.

تکثیر گیاه هل از طریق کشت بافت و سلول نیز یکی از راه های تکثیر رویشی (غیر جنسی) است که در حال حاضر در اکثر کشور های تولید کننده این گیاه مورد استفاده قرار می گیرد.

مراقبت و نگهداری

مهمترین مراحل داشت گیاه هل عبارتند از میزان تنظیم سایه، مالچ دهی در خزانه، مبارزه با علف های هرز، آبیاری مناسب و انجام کولتیواتور به منظور تهویه مناسب خاک.

گیاه هل در مراحل اولیه رویش به افتاب بسیار حساس است. به طوری که در این مرحله آفتاب شدید ممکن است سبب خشک شدن بوته ها شود. از این رو در مناطقی که آفتاب شدید باشد ایجاد شرایط نیمه سایه برای حفظ گیاهان و بهبود رشد آنها ضرورت دارد. کشت این گیاه در مناطق جنگلی نیز توصیه می شود. در مکان های عاری از پوشش درختی، توصیه می شود اطراف زمین اقدام به کاشت درختان پر رشد که دارای تاج پوششی وسیع هستند ، گردد. نیاز گیاه هل به سایه در مناطق مختلف متفاوت و به میزان شیب زمین، جهت شیب، نوع خاک، وضعیت بارندگی و تراکم پوشش گیاهی منطقه بستگی دارد. در برخی کشور ها مانند گواتمالا که بارندگی از پراکنش مناسبی برخوردار است و معمولا منطقه فاقد آفتاب های شدید می باشد ایجاد شرایط نیمه سایه ضرورتی ندارد.

مهم ترین مزایای ایجاد شرایط سایه برای هل عبارتند از: حفظ رطوبت خاک در برابر تبخیر شدید، حفاظت گیاهان در برابر باران های شدید که سبب پاره شدن برگ ها می شود، جلوگیری از فرسایش خاک با توجه به سیستم ریشه ای درختان سایه انداز و در نتیجه رشد و نمو سریع تر گیاه هل و افزایش گلدهی آنها، وجود درختان سایه انداز همچنین سبب افزایش مواد آلی خاک به واسطه خزان برگ درختان سایه انداز می شود. این درختان سبب جلوگیری از آسیب و تخریب گیاهان در برابر بادهای شدید ( به لحاظ خاصیت بادشکنی درختان سایه انداز) و جلب زنبور های عسل توسط درختان سایه انداز و در نتیجه تسریع عمل گرده افشانی و افزایش عملکرد میوه هل می شوند.

از جمله عملیات مهم در مرحله داشت گیاه هل انجام کولتیواتور بین ردیف ها و بوته ها به عمق 9 تا 12 سانتی متر است. این عمل سبب تهویه خاک و رشد مناسب تر ریشه های هل می شود.

مالچ دهی برای رویش گیاهان ضرورت دارد. مالچ به ضخامت 5 تا 10 سانتی متر در ماه های گرم سال سبب کاهش تبخیر و نگهداری دمای مناسبب خاک می شود.

در طول رویش هل، علف های هرز می توانند صدمات زیادی به محصول وارد کنند. از این رو در طول رویش چند بار باید اقدام به وجین مکانیکی علف های هرز نمود. در ماه های اردیبهشت تا خرداد و اوائل آذر تا اواخر دی دو تا سه مرتبه باید اقدام به وجین علف های هرز نمود.

نیاز آبی هل در طول رویش بسیار زیاد است. از این رو آبیاری مناسب گیاهان به منظور تولید حداکثر مقدار محصول ضروری است.

چنانچه پراکنش بارندگی در منطقه ای که این گیاه کشت می شود مناسب نباشد، گیاهان باید تحت آبیاری مناسبی قرار گیرند. آبیاری هل به روش های مختلف بارانی، ثقلی، قطره ای و شیاری امکان پذیر است.

انجام نوع ابیاری بستگی به شرایط اقلیمی محل کشت، وضعیت اقتصادی و امکانات زارعین این گیاه دارد. هل به آب ایستایی بسیار حساس است. از این رو توصیه می شود خاک هایی که هل کشت می شود از زهکش مناسبی برخوردار باشند.

گیاهان در طول رویش، ممکن است تحت تأثیر بیماری های قارچی، باکتریایی و یا ویروسی قرار گیرند. آفات نیز می توانند صدمات زیادی به محصول وارد کنند.

از مهم ترین بیماری های هل بیماری پوسیدگی کپسول است. عامل این بیماری گونه های مختلف قارچ فیتوفترا و فوزاریوم می باشد. برگ های آلوده به این بیماری حالت آبگزیدگی پیدا کرده و این حالت از نوک و حاشیه برگ ها به سمت مرکز برگ توسعه یافته و به تدریج تمام برگ را آلوده می کند. محل آلوده خشک شده و در نهایت بافت های آلوده خرد می شوند. میوه های آلوده به این نوع بیماری نیز به مرور قهوه ای شده و می پوسند. این میوه ها خیلی زود ریزش کرده و به اطراف پراکنده می شوند. رطوبت بالا و پایین بودن دمای خاک طی ماه های تیر و شهریور سبب شیوع این بیماری می شود. از بیماری های دیگر هل پوسیدگی ریزومی است. عامل این بیماری قارچ ریزوکتونیا سولانی است. در سطح برگ های الوده به این بیماری لکه های زرد کمرنگ مشاهده می شود. برگ های آلوده به شدت پژمرده شده و اندام های هوایی گیاهان الوده نیز شکننده می شوند.

بوته میری نیز توسط قارچ های ریزوکتینا سولانی و برخی گونه های پی تیوم ایجاد می شود. بوته های آلوده به این بیماری سبز خشک می شوند. بیماری های ویروسی نیز مانند ویروس موازئیک هل می تواند صدمات زیادی به محصول وارد کند.

نماتد ها از بیماری هایی هسند که هر ساله خسارات سنگینی به مزارع هل وارد می کنند. نماتد ها سبب جلوگیری از رشد گیاه، کاهش ساقه دهی و باریک شدن برگ ها می شوند. همچنین در سطح زیرین برگ های گیاه آلوده به نماتدها گال هایی مشاهده می شوند. سایه بیش از حد، خاک مرطوب و هوای گرم در شیوع نماتد های هل نقش عمده ای دارد.

تریپس هل، کرم ساقه خوار و کپسول خوار، کرم ریشه، شته ها و کنه ها از آفاتی هستند که می توانند تولید و عملکرد محصول هل را به مخاطره اندازند.

استفاده از روش های به زراعی و همچنین سم پاشی مناسب و به موقع گیاهان نقش مهمی در کنترل آفات و بیماری های گیاه هل دارند.

برداشت محصول

زمانگلدهی در گیاهان متفاوت و بستگی به شرایط اقلیمی محل رویش آنها دارد. گیاهان معمولا از سال دوم رویش به گل می روند. اولین گل ها فروردین – اردیبهشت ظاهر می شوند و گلدهی تا مرداد – شهریور ادامه می یابد. میوه ها 120 روز پس از تشکیل اولین گل ها (مرداد – شهریور) ظاهر شده و به تدریج می رسند.

هر گیاه سالم به طور متوسط سالانه 2000 میوه که وزن خشک آن ها در حدود 200 گرم است تولید می کند. میوه های کاملا رسیده کیفیت مناسب تری دارند. از آنجا که میوه ها به طور همزمان نمی رسند، لذا برداشت طی چند مرحله انجام می گیرد. زمان برداشت میوه هل به رقم و شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد. برداشت هل در هندوستان معمولا مرداد یا شهریور ماه شروع شده و هر 15 روز یک بار میوه های رسیده برداشت می شود. این روند تا بهمن ماه و گاهی تا اسفند ماه ادامه می یابد. برداشت هل توسط کارگر و با دست انجام می گیرد و هزینه زیادی را مصروف خود می کند.

رنگ محصول هل یکی از فاکتور های مهم بازار پسندی آن است. اکثر مردم هل های سبز رنگ را ترجیح داده و آن را نشانه بهتر محصول می دانند. از این رو هل سبز بیشترین ارزش تجاری را دارد.

مردم برخی کشور ها نیز هل های سفید رنگ را ترجیح می دهند. به منظور تولید هل های سفید رنگ، میوه های تازه برداشت شده هل را در محلول متا بی سولفید پتاسیم 20 درصد که حاوی یک درصد پر اکسید هیدروژن است می خیسانند. در این شرایط کلرفیل موجود در میوه کاملا تجزیه شده و پس از خشک شدن آنها سفید یا زرد رنگ رنگ می شوند.

خشک کردن

خشک کردن از مهمترین فرآیند های پس از برداشت محصول هل است. چگونگی خشک کردن نقش مهمی در کیفیت میوه هل دارد. در برخی کشور ها مانند سریلانکا هل را در هوای آزاد خشک می کنند. میوه ها بر حسب شرایط اقلیمی محل پس از پنج تا شش روز خشک می شوند. چنانچه هوا ابری و مه آلود باشد میوه ها برای خشک شدن به زمان طولانی تری (گاهی تا 15 روز) نیاز دارند. خشک کردن هل در فضای آزاد در هوای آزاد روش مناسبی نیست. زیرا نه تنها گرد و غبار هوا تأثیر نا مناسبی روی کیفیت هل می گذارد، بلکه رطوبت محیط نیز سبب الوده شدن میوه ها به بیماری های قارچی می شود. خشک کردن در چنین شرایطی سبب عدم یکنواختی در رنگ میوه ها می شود.

استفاده از خشک کن های الکتریکی نقش مهمی در حفظ کیفیت هل در طول خشک شدن دارد.

اگر محصول در دمای 27 تا 40 درجه سانتی گراد خشک شود هل ها رنگ طبیعی خود را حفظ کرده و از بازار پسندی خوبی برخوردار خواهند بود. مقدار رطوبت مجاز در هل های خشک شده متفاوت و بستگی به شرایط اقلیمی محل تولید دارد و بین 7 تا 20 درصد متغیر است. با این حال مناسب ترین مقدار رطوبت برای میوه های خشک شده 10 درصد گزارش شده است.

مقدار عملکرد محصول هل بسیار متفاوت و بستگی به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه دارد و بین 500 تا 1000 کیلو گرم (وزن خشک) در هکتار است.

اگر چه برخی عملکرد هل را 112 تا 168 کیلو گرم در هکتار گزارش کرده اند.