تکثیر:

جنسی: این گیاه به علت عدم جوانه زنی بذور، با بذر تکثیر نمی شود.

غیر جنسی: تکثیر غیر جنسی از طریق قلمه، خوابانیدن و پاجوش است.

قلمه گیری:

معمولاً تولید کنندگان نشا با داشتن پایه های مادری و تهیه چوب تازه از آنها اقدام به تکثیر آن می کنند. بدین صورت که قلمه های تازه گرفته شده از پایه مادری را در بستر مناسب و شرایط کنترل شده می کارند و با تنظیم رطوبت و دما و استفاده از برخی هورمون های محرک ریشه زایی آنها را ریشه دار می کنند.

بستر مناسب:

یک جعبه کوچک یا گلدانی که ارتفاع زیادی نداشته باشد، انتخاب کنید.

ماسه را با آب جوش بشویید، تا ضدعفونی شود. ضمناً موادی به نام قارچ کش وجود دارد که می توان به وسیله آن ماسه را ضدعفونی کرد.

زینِب (ZINEB) نوعی ماده شیمیایی است که برای این منظور می تواند مورد استفاده قرار گیرد. ضدعفونی ماسه از پوسیدگی قلمه ها و ابتلای آنها به بیماریهای قارچی جلوگیری می کند.

تکثیر به وسیله قلمه زدن بدین صورت است که شاخه های جوان گیاه را که در آغاز رویش طولی دارند از ساقه قطع می کنند و پس از جدا نمودن برگها آنها را به صورت قلمه در آورده و در نهالستان که زمین آن قبلاً آماده گردیده، می کارند. توسط آبیاری که بطور مرتب از قطعه زمین نهالستان بعمل می آید، قلمه ها تدریجاً در پائیز ریشه دار می شوند و بر اثر رشد و نمو آمادگی انتقال به زمین زراعتی را پیدا می کنند.

بهتر است جهت ریشه دار شدن قلمه ها، آنها را مدتی در زیر سایبان قرار دهیم.

هم چنین قلمه گیری یا خوابانیدن را می توان از بعد از بهار در خزانه یا در صورت شرایط مساعد هوا در فضای آزاد انجام داد. البته قلمه گیری در اواخر پاییز توصیه شده که زمان مناسبی است و کاهش هزینه را در بر دارد، زیرا با یک پوشش پلاستیکی بستر قلمه گیری ابتدایی می توان گیاه را تکثیر کرده و برای اول بهار به رشد مطلوب برسانیم. قلمه بعد از ۳ تا ۴ ماه از زمان قلمه گیری آماده انتقال به زمین اصلی است.

در استان گلستان معمولاً قلمه گیری بوته های به لیمو را در بهمن تا اوایل اسفند ماه انجام می دهند.

در فصل زمستان از اسفند ماه می توان بوته به لیمو را از ارتفاع 15 الی 20 سانتیمتری هرس کرده و تولید قلمه کرده و تعداد بوته های به لیموی خودتان را افزایش دهید.

تعداد قلمه های مورد نیاز با توجه به فواصل کشت که اشاره خواهد شد، بین ۱۷۰۰۰ تا ۶۲۵۰۰ قلمه می باشد.

آماده سازی زمین به لیمو:

زمین زراعتی باید کم و بیش آفتابگیر و قابل نفوذ و دارای رطوبت کافی باشد و قبلاً آنرا به عمق 50-40 سانتی متر بخوبی شخم زده باشند. در غیراینصورت ریشه های گیاه نمی توانند به سهولت در داخل خاک نفوذ کرده و رطوبت لازم را بدست آورند. برخی نیز معتقدند که دو مرتبه دیگر باید زمین شخم زده شود که آخرین دفعه آن به منظور وارد کردن انواع کودها به درون خاک است. نیاز اصلی غذایی ۲۰۰-۱۵۰ کیلوگرم کود ازته، ۳۰۰-۲۵۰ کیلوگرم کود فسفر و ۱۰۰-۸۰ کیلوگرم در هکتار کود پتاس می باشد که کودها را قبل از کشت به خاک افزوده و شخم می زنیم.

(در برخی منابع میزان کوددهی به این صورت گزارش شده است: کلیه عملیات اصلاحی مثل افزودن به موقع کود به زمین زراعتی شامل 200 کیلوگرم کود ازته نیترات سدیم هر هکتار زمین باید انجام شود میزان مصرف کودهای شیمیایی دیگر مانند سوپر فسفات به مقدار 300 کیلوگرم و سولفات پتاسیم به مقدار 100 کیلوگرم می باشد). پس از انجام این کارها در سطح زمین زراعتی خطوطی به فواصل یک متر ایجاد کرد و سپس فواصلی به طول 60 سانتی متر در روی خطوط تعیین می نمایند که هر یک محل انتقال یکی از قلمه های ریشه دار گیاه است. فواصل کشت در اسلونی با بهترین مواد موثره cm ۴۰*۴۰ توصیه شده است که در هر ۱۰۰ متر مربع میتوان ۸/۱۱ کیلوگرم برگ خشک و ۳/۱۱۹ میلی لیتر اسانس به دست آورد که با این فواصل حدود ۶۲۵۰۰ قلمه نیاز می¬باشد. اما در کشت مکانیزه و استفاده از حداقل ادوات کشاورزی و تحقیقات دیگر فواصل کشت ۱۲۰-۵۰*۸۰-۴۰ در نظر گرفته اند که قلمه مورد نیاز حدود ۱۷۰۰۰ تا ۳۱۵۰۰ قلمه است.

در بعضی منابع نیز فواصل کاشت بر حسب سانتی متر 120-80×50-40 گزارش شده است.

 برای صرفه‌جویی بیشتر در آبیاری بهتر است به صورت آبیاری قطره‌ای انجام شود سیستم آبیاری را بصورت فارو، قطره نیمه متحرک انجام داد.

سیستم كشت بصورت فارو می‌باشد كه در این حالت فاصله ردیف‌ها را حدود 100 و فاصله گیاهان روی هر ردیف را حدود 50 سانتی‌متر در نظر می‌گیرند.

- برای كشت یك هكتار به‌لیمو حدوداً به 20000 قلمه مناسب نیاز است.

انتقال قلمه ریشه دار به زمین اصلی:

كشت به‌لیمو بصورت بهاره می‌باشد و انتقال نشاءها به مزرعه اصلی در اردیبهشت ماه انجام می‌شود.

زمان کاشت قلمه ریشه دار در زمین اصلی بعد از خطر یخبندان بهاره است که باید توجه داشت به لیمو به انتقال بسیار حساس است و بهتر است بعد از گلدانی کردن و یا داشتن امکانات بعد از یکسال از قلمه گیری آنها را به زمین اصلی منتقل کنیم.

قبل از انتقال قلمه های ریشه دار به زمین زراعتی آنها را از ناحیه یک سانتی متری یقه قطع می کنند و ریشه های طویل گیاه را نیز کوتاه می نمایند تا با این عمل ریشه های جانبی سریعتر آمادگی رویش پیدا کنند.

گیاه به انتقال حساس است و ممكن است پس از انتقال برگهای آن خزان كند ولی مجدداً برگهای جدید ظاهر می‌شوند. نكته مهم این است كه به محض خروج نشاء‌ها از بستر گلخانه بلافاصه باید در زمین اصلی كشت شوند.

عمل انتقال آنها در این هنگام باید با دست به خوبی صورت گیرد که پس از وارد کردن به داخل خاک قسمتی از خاک بر اثر فشار انگشتان بر روی گیاه ریشه دار و عاری از ساقه به حالت فشرده در آید. قلمه های تازه کشت در مزرعه بسیار حساس هستند و باید منظم آبیاری گردند تا در مراحل اولیه انتقال به مزرعه دچار تنش بیش از اندازه تحمل نشوند.

روش ازدیاد گیاه دارویی به لیمو به روش قلمه:

1- ابتدا در اواسط فصل رویشی شاخه های سالم و حدوداً 15 سانتیمتری به لیمو را از گیاهان مادری جدا می کنیم. بایستی از شاخه هایی استفاده کنیم که دارای برگ های سالم و بزرگ می باشند. این ویژگی باعث افزایش بهره وری قلمه ها خواهد شد. شاخه های مورد نظر از زیر گره برگی جدا خواهند شد. محل جدا کردن ساقه جهت قلمه زدن بسیار اهمیت دارد این عمل باعث افزیش گیرایی و ریشه دهی به خاطر وجود مریستم های خفته ریشه زایی در زیر گره برگی می شود.

2- برگ های پایینی شاخه تهیه شده از قلمه مادری  تا ارتفاع 7 سانتیمتری هرس می شوند.

3- گلدان ها یا بسترهای کشت از خاک مرغوب پر شده و تا زمانی که از آب اشباع شوند مورد آبیاری قرار می گیرند.

4- ابتدا با وسیله ای میله مانند یا انگشت حفره ای درون بستر کشت ایجاد کرده و شاخه های تهیه شده برای قلمه زنی درون گلدان یا بستر کشت فرو برده می شوند. درون هر گلدان به قطر 10 سانتیمتر دو عدد قلمه و درون هر گلدان به قطر 15 سانتی متری 3 عدد قلمه جاگذاری می گردد. فاصله حفره ها از همدیگر 5 سانتیمتر می باشد.

5- بعد از گذاشتن  قلمه ها به کمک دست خاک اطراف قلمه را سفت کرده یا می فشاریم.

6- بعد از جاگذاری قلمه ها پوشش پلاستیکی را بر روی گلدان ها کشیده و آنها در مقابل نور غیر مستقیم قرار می دهیم. این عمل جهت افزایش رطوبت محیط اطراف قلمه ها می باشد.

7- بسترهای حاوی قلمه ها هر روز بایستی آبیاری گردند. بدین منظور هر روز در زمان مشخصی پوشش پلاستیکی را کنار زده و پس از آبیاری دوباره پوشش را ایجاد می کنیم. در سیستم های آبیاری قطره ای نیازی به این کار نمی باشد. بهترین روش آبیاری برای ریشه دار کردن قلمه های به لیمو سیستم میست یا مه پاشی می باشد.

8- رشد برگ های جدید در طول مراحل رشد قلمه به لیمو نشان دهنده آغاز فعالیت ریشه زایی می باشد.

9- یک هفته بعد از ظهور اولین برگ های به لیمو، پوشش پلاستیکی به صورت نیمه کنار زده می شود تا شرایط برای سازگاری بیشتر قلمه های ریشه دار شده با شرایط رطوبتی کم فراهم آید. دو هفته بعد از ظهور اولین برگ ها کل پوشش پلاستیکی را کنار زده می شود.

10- در آخرین مرحله هر قلمه ریشه دار شده به گلدان های 15 سانتیمتری انتقال داده می شود و بعد از یک هفته یا کمی بیشتر می توان گلدان ها را به فضای آزاد انتقال داد.

مراقبت و نگهداری:

چون این گیاه در مقابل حرارت حساسیت دارد، آبیاری زمین زراعتی مخصوصاً در فصول گرم امری الزامی است. نیاز آبی به‌لیمو نسبتاً زیاد است و به توجه به گرمای هوا حدوداً هر 6 روز یكبار و گاهی هر 3 تا 5 روز  باید آبیاری انجام شود.

مبارزه با علفهای هرز نیز می‌تواند بصورت مكانیكی انجام می گیرد. 

در برداشت آخر در پاییز حتماً باید گیاهان را کف‌بر کرد تا در زمستان در اثر سرما از بین نروند، به این معنی که در پاییز بعد از برگ ریزان بهتر است گیاه از ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر طوقه، هرس شود.

در پائیز و زمستان پس از انجام اعمال ضروری و برای نگهداری گیاه از عوامل نامساعد محیط خارج و جلوگیری از سرمازدگی ریشه سطح زمین کشت را با قشری از برگهای خشک و کاه و کلش می پوشانند و سپس در بهار آنها را از روی قلمه ها خارج می سازند. برخی برای پوشش و محافظت گیاه در زمستان از کود دامی استفاده می کنند. ریشه ها در زمستان وقتی به رشد خود ادامه می دهد که مالچ ضخیم آلی روی آن را بپوشاند.

اگر گیاه دچار سرمازدگی شد،  با  آبیاری و کوددهی مناسب و به موقع می توان امیدوار به جوانه زنی تاخیری گیاه بود.

آفات به لیمو در گلخانه:

به لیمو گیاه بسیار حساسی می باشد. برگ های ظریف آن اغلب مورد هجوم دو نوع آفت قرار می گیرد. پروانه سفید گلخانه و کنه تار عنکبوتی از مهمترین آفات گلخانه ای گیاه به لیمو در گلخانه به شمار می آیند. مبارزه با هر کدام از این آفات به دلیل حمله به بافت سبز برگ و کاهش کارایی فتوسنتز بسیار با اهمیت و ضروری می باشد.

به لیمو به آب و هوای مرطوب نیاز دارد. این گیاه تا دمای 10 درجه سانتی گراد را تحمل می کند. کلاً در زمستان رشدش تقلیل می یابد و دوباره در بهار به رشد خود ادامه می دهد. هرس بهاره خیلی خوب می باشد.

به لیمو به غرقابی شدن نسبتا حساس ا ست.  بیماری خاصی برایش گزارش نشده است.

برداشت و خشک کردن:

کشت این گیاه به صورت چندساله صورت می‌گیرد. قسمت مورد استفاده، سرشاخه و برگ این گیاه است که در همان سال اول کشت و بعد از سه تا چهار ماه از رشد این گیاه می توان برداشت را به صورت اصولی و دقیق انجام داد.

زمان جمع‌آوری گیاه 2 تا 3 بار در سال و معمولاً در ماههای خرداد و مرداد و مهر صورت می گیرد که تعداد دفعات برداشت با توجه به شرایط تغییر می کند.

 بیشترین مواد معطر گیاه در زمان گلدهی است و برداشت از برگهای بالایی بهتر است صورت گیرد. برگها را باید در هوای آفتابی که بیشترین اسانس و عدم وجود شبنم است، برداشت نمود. برداشت بصورت هرس شاخه‌های گیاه می‌باشد و باید از شكسته شدن برگها در هنگام عملیات برداشت جلوگیری شود. 

پس از جمع آوری محصول شاخه های برگدار گیاه را قطع می نمایند و سپس آنها را به طور طبیعی به صورت دسته و به وضع آویخته در انبارهای مخصوص قرار می دهند، به نحوی که جریان هوا در آن محل برقرار باشد و یا باید پس از برداشت بلافاصله در خشک کن های مصنوعی با دمای حداکثر 35 درجه سانتیگراد خشک شوند. پس از خشک شدن، برگها را از شاخه ها جدا می نمایند. جهت بدست آوردن اسانس معمولاً از برگهای تازه و سرشاخه های جوان استفاده به عمل می آید.

به لیمو به دو صورت کشت می‌شود: یکی کشت در فضای باز که معمولا ۳ تا ۵ بار در سال محصول آن برداشت می‌شود و کشت در گلخانه که درآمدزا تر بوده و هر ۴۵ روز یکبار می‌توان برداشت انجام داد. در تولید محصول به لیمو در فضای باز ۲-۳ تن برگ خشک در سال به ازای هر هکتار و در کشت گلخانه‌ای ۳ تا ۴ تن برگ خشک در سال به ازای هر هکتار حاصل می‌شود.

اما متوسط عملکرد برگ خشک در هکتار برابر ۱۲۰۰ کیلوگرم است. به علت هرس کلی گیاه، میتوان به خوبی گیاه را تا ۸ و ۹ سالگی برداشت اقتصادی نمود، البته تحقیقی در دست نیست.

پس برداشت آخر در پاییز حتما باید گیاهان را كف‌بر كرد تا در زمستان در اثر سرما از بین نروند.

با توجه به اهمیت این گونه ، آزمایشی به منظور بررسی تاثیر چین های مختلف بر روی عملکرد ماده خشک این گونه در ایستگاه چالکی گرگان انجام شد . بدین منظور ابتدا قلمه هایی از گیاه مورد نظر تهیه و پس از ریشه دار شدن به زمین اصلی انتقال یافت . این آزمایش در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی با پنج تکرار ، انجام شد . در طول آزمایش مراقبت و یادداشت برداریهای لازم انجام و در هنگام ظهور گل ، برداشت بوسیله کارگر انجام شد و پس از خشک نمودن نمونه ها وزن آنها تعیین گردید . نتایج حاصل از تجزیه واریانس تولید ماده خشک نشان داد که اختلاف معنی داری در سطح 5 % بین تیمارها ( چین های مختلف برداشت ) وجود داشته به طوریکه چین اول و دوم بالاترین عملکرد ماده خشک را داشتند .

بازار گیاه : کشورهای اصلی عرضه کننده شامل : شیلی ، پرو و بعضی از کشورهای اروپایی و امریکایی می باشند.

انبارداری و نگهداری:

برگ و اسانس به لیمو را باید دور از نور، در جای خنک و سربسته نگهداری کرد.

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• به لیمو

• به لیمو

• به لیمو

• به لیمو

• به لیمو

• به لیمو

• به لیمو

• به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو

• قلمه به لیمو