ریشه گیاهانی که برای تکثیر نعناع استفاده می شوند، باید دارای مشخصات زیر باشد:

الف) ریشه ها سالم و عاری از هر گونه علف هرز باشند.

ب) ریشه رستهایی که برای تکثیر نعناع از پایه مادری جدا می شوند، باید حداقل 70% آن سفید و 30% بقیه سبز رنگ باشد که هنگام کاشت، این قسمت سبز رنگ خارج از خاک می ماند.

ج) رطوبت ریشه رستها از 80% کمتر نباشد.

در مرحله گلدهی، باید گونه های دیگر نعناع را که ارزش دارویی ندارند شناسایی و جمع آوری نمود. زیرا هنگام استحصال اسانس وجود گونه های دیگر همراه با نعناع کیفیت مواد موثره را به شدت کاهش می دهد. برای تهیه ریشه رستهای سفید رنگ که برای تکثیر مناسبند، 1 تا 5/1 ماه قبل از خارج کردن پایه های مادری، روی ریشه رستها را با لایه ای به ضخامت 4 تا 5 سانتی متر از خاک می پوشانند. در این مدت، رنگ ریشه رستهای سبز به سفید تغییر می یابد و برای تکثیر آماده می گردند. پس از دومین برداشت اندامهای هوایی ، ریشه رستها کیفیت مطلوبتری می یابند.

ریشه رستها را می توان با دست (در سطوح کم) یا به وسیله ماشین برداشت سیب زمینی (در سطوح وسیع) ، جمع آوری نمود.

چنانچه رطوبت ریشه رستها کمتر از 80% باشد، نیروی رویشی بسیار کمی خواهند داشت. از این رو ، اگر پس از جمع آوری ریشه رستها، موقعیت برای کشت آنها مناسب نباشد، اندامهای جمع شده را به گونه ای روی هم قرار می دهند که از تبخیر شدید آن جلوگیری شود. هر از چند گاهی با پاشیدن آب روی آنها، می توان ریشه ها را شاداب و با طراوت نگه داشت. چنانچه بخواهیم ریشه ها را برای مدت نسبتا" طولانی نگهداری کنیم و هوا نیز سرد باشد، برای جلوگیری از سرمازدگی احتمالی ریشه ها، توصیه می شودروی آنها به ضخامت 10 تا 15 سانتی متر با خاک پوشانده شود. با مساعد شدن شرایط محیط، پس از خارج کردن ریشه ها از خاک، آنها را تمیز نموده، سایر قسمتهای پوسیده و آلوده به قارچها یا باکتریها و علفهای هرز را از آن جدا کنند و ریشه ها را برای کشت در شیارهایی به عمق 10 تا 12 سانتی متر که مدت کمی قبل از کشت ایجاد گردیده اند، آماده می کنند. شیارها نباید مدت زیادی قبل از کشت ایجاد شوند، زیرا تبخیر آب آنها شدت می یابد و از رطوبت خاک کاسته خواهد شد که تاثیر نامناسبی بر رویش ریشه رستها خواهد داشت.

پس از کاشت، به منظور ایجاد تراکم در خاک، انجام غلتک مناسبی توصیه می گردد. اگر زمین خشک باشد، باید بلافاصله آن را آبیاری نمود. برای هر هکتار زمین، به 4/1 تا 6/1 تن ریشه رست نیاز است.

تکثیر از طریق قلمه های ساقه: در زمان مناسب (ذکر شده در بالا) از شاخه های جوان و سبز پایه مادری، 2 تا 3 قلمه که حداقل دو جفت برگ داشته باشد، جدا می کنند(بهتر است از میان گره های پایینی انتخاب شوند). سپس آنها را در خزانه هوای آزاد که بستر آن از خاک نرمی پوشیده و در سایه قرار دارد(آفتاب شدید مانع از تشکیل ریشه در قلمه ها می شود) می کارند. با آبیاری مرتب، قلمه ها پس از 2 تا 3 هفته دارای ریشه می شوند. سپس آنها را به زمین اصلی منتقل می کنند. تکثیر به روش قلمه های ساقه، روش چندان مناسبی نیست و تنها در سطوح کوچک کشت مورد استفاده قرار می گیرد.

تکثیر از طریق پاجوش: فصل بهار پس از آبیاری گیاهان، از پایه های مادری، پاجوشهایی را که ارتفاع آنها بین 8 تا 10 سانتی متر است جدا می کنند. انتقال پاجوشها به زمین مورد نظر، با دست (در سطوح کم کشت) یا به وسیله ماشین نشاکار (در سطوح انبوه) انجام می گرددو برای هر هکتار زمین ، به 112 تا 134 هزار پاجوش نیاز است.

مراقبت و نگهداری نعناع

مواد غذایی مناسب و آبیاری کافی و مبارزه با علفهای هرز در طول رویش گیاهان، ضروری است. برای توسعه سطح برگها، کاربرد مواد غذایی محلول به صورت محلول پاشی در سطح گیاهان توصیه می شود.

همان گونه که ذکر گردید، نعناع در طول رویش به مقدار زیادی آب نیاز دارد و بین مقدار اسانس و عناصر تشکیل دهنده آن با آبیاری، رابطه مستقیم وجود دارد. مراحلی که گیاهان باید حتما" تحت آبیاری قرار گیرند، عبارتند از:

- پس از رویش گیاه، وقتی که ارتفاع متوسط آنها به 8 تا 10 سانتی متر رسید.

- پس از تشکیل شاخه های جدید

- در مرحله جوانه زنی

- پس از اولین برداشت محصول

- پس از رویش مجدد گیاهان، بعد از اولین برداشت، هنگامی که ارتفاع متوسط آن به 8 تا 10 سانتی متر می رسد.

مقدار آبیاری، به شرایط آب و هوایی و همچنین نوع خاک بستگی دارد. در هر مرحله، مقدار آبیاری نباید از 40 تا 60 میلی متر کمتر باشد. علفهای هرز در طول رویش ممکن است اختلالهایی در رشد نعناع ایجاد کنند. از این رو، مبارزه با علفهای هرز به دو روش شیمیایی و مکانیکی، باید همواره مدنظر کشتکاران نعناع باشد. اوایل بهار، زمان مناسبی برای برداشت مکانیکی علفهای هرز و برگردان کردن خاک بین ردیفهای به منظور تهویه ریشه است.

برای مبارزه شیمیایی با علفهای هرز، در کشت پاییزه، در فصل بهار، قبل از رویش گیاه و در کشت بهاره، پس از کشت نعناع می توان از علف کش مرکازین به مقدار 5/3 تا 4 کیلوگرم در هکتار استفاده نمود. در سال دوم و سوم رویش، اوایل بهار، قبل از رویش دوباره گیاهان، کاربرد علف کشهای مرکازین به مقدار 4 تا 5 کیلوگرم و آرزین به مقدار 3 تا 4 کیلوگرم در هکتار، نتایج مطلوبی در از بین بردن علفهای هرز به همراه دارد.

پس از اولین برداشت، می توان از هر دو علف کش (مرکازین و آرزین)، به مقدار 2 تا 3 کیلوگرم در هکتار از هر یک استفاده نمود. از علف کش سینبار نیز می توان به مقدار 4 تا 5 کیلوگرم در هکتار قبل از رویش گیاهان، به صورت محلول پاشی استفاده کرد. در طول رویش گیاهان نیز می توان از علف کش رونستار به مقدار 3 تا 4 لیتر در هکتار استفاده نمود.

نعناع در طول رویش، ممکن است تحت تاثیر عوامل بیماریزای خطرناک قرار بگیرد و صدمات جبران ناپذیری به محصول وارد آید. از بیماریهای قارچی می توان از زنگ نعناع نام برد. برای مبارزه با این قارچ، می توان از ماده شیمیایی ضد قارچ کرزونیت به مقدار 8 تا 9 کیلوگرم در هکتار پس از رویش گیاه، زمانی که ارتفاع ساقه ها کم است (در حدود 4 تا 5 سانتی متر)، به صورت محلول پاشی استفاده نمود. پس از استفاده از این قارچ کش، ممکن است شاخه های نعناع خشک شوند. این مساله برای گیاهان خطرناک نیست، زیرا مجددا" شاخه های جدید تشکیل خواهد شد. ولی، اگر پس از رویش شاخه های جدید، مجددا" از قارچ کش مذکور استفاده شود، برای گیاهان خطرناک است و منجر به مرگ آنها می شود.

در طول رویش گیاهان، آفات ممکن است خسارتهای زیادی به بار آورند. از این رو، در فصل بهار می توان از آفت کش و قارچ کشهای مناسب به طور مخلوط به صورت محلول پاشی استفاده نمود. از آفت کشهای مناسب می توان از محلول یک درصد گالکرون یا محلول اولتر اسید به مقدار 4/1 تا 8/1 کیلوگرم در هکتار همراه با قارچ کش فوندازول به مقدار یک کیلوگرم در هکتار نام برد. از محلولهای ضد قارچ و آفت کشها ، می توان حداکثر 2 تا 3 بار تا اولین برداشت و 1 تا 2 بار بعد از اولین برداشت محصول، استفاده نمود.

در اطراف این گیاه، ممکن است گونه های دیگری از نعناع رشد کنند. گاهی نیز ممکن است بذرهایی که دارای قوه رویشی اند پس از جدا شدن از گیاه به سرعت روییده و گیاه نامناسبی را تولید کنند. این گیاه در مقایسه با کلون نعناع، دچار تفرق صفات بسیاری می باشد. این خطر هم وجود دارد که نعناع با گونه اسمیتیانا که بسیار شبیه به آن است، مخلوط شود. در این صورت، بر کیفیت اسانس تاثیر نامناسبی می گذارد. مثلا" ترکیب اصلی اسانس گونه اسمیتیاتا «کارون» است ولی ترکیب اصلی اسانس گونه مورد نظر «منتول» می باشد. در سطوح کم کاشت می توان گونه های دیگر نعناع را با دست جمع آوری نمود. در صورتی که سطح زیادی از زمین زیر کشت این گیاه رفته باشد، می توان برای از بین بردن آنها (هنگامی که گیاهان در مرحله گلدهی هستند)، از علف کش کرزونیت استفاده نمود.

در سالهای دوم و سوم رویش گیاه، در فصل پاییز، کولتیواتوری به عمق 14 تا 16 سانتی متر در فاصله بین ردیفها زده می شود. سپس مواد و عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان را به خاک می افزایند و خاک بین ردیفها را صاف کرده، سپس غلتک مناسبی زده می شود.

برداشت محصول نعناع

در سال، 2 تا 3 بار محصول را می توان برداشت کرد. روش و زمان برداشت، به چگونگی استفاده از اندامهای جمع آوری شده(استفاده از گیاه به عنوان سبزی یا برای استخراج اسانس) بستگی دارد. در اکثر کشورها، نعناع را برای استخراج اسانس آن کشت می کنند. از این رو، مرحله گلدهی، زمان مناسبی برای برداشت محصول (که دارای حداکثر مقدار اسانس است) می باشد.

چنانچه نعناع در سطوح وسیعی زیر کشت رفته باشد، برداشت اندامهای مورد نظر، از طریق ماشینانجام می گیرد. در این صورت، گیاهان از فاصله 4 تا 5 سانتی متری از سطح زمین بریده می شوند. سپس، برای مدتی روی زمین می مانند تا حدود 25 تا 40% از رطوبت آنها تبخیر شود. در صورتی که گیاهان در پاییز برداشت شوند، گذاشتن آنها بر روی زمین امکان پذیر نیست. و برای استخراج اسانس باید مستقیما" به کارخانه مورد نظر منتقل شوند.

باقی گذاشتن گیاهان بر روی زمین به منظور تبخیر آب آنها، بر اسانس این گیاهان تاثیر منفی دارد و سبب کاهش آن می شود. ولی از آنجا که 25 تا 40% از رطوبت آنها کاسته می شود و حجم آنها نیز به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد، این امر سبب صرفه جویی در حمل و نقل خواهد گردید، زیرا حجم بیشتری از گیاه را می توان انتقال داد. به همین علت، این شیوه در بعضی از کشورها مورد استفاده قرار می گیرد.

در روش جدید، پس از برداشت، ابتدا گیاهان را داخل جعبه های مخصوصی (بانکه های بزرگ) می ریزند. سپس مستقیما" به خشک کنها (که از محل مزرعه زیاد دور نیستند) انتقال یافته و خشک می شوند.

محققان اظهار می دارند که تا قبل از خرداد نباید محصول را برداشت کرد زیرا، اسانس در این مرحله کیفیت چندان مطلوبی ندارد و حاوی مقدار زیاد «منتون» است. همچنین معتقدند که زمان مناسب یرای اولین برداشت، آخر خرداد تا 25 تیر؛ دومین مرحله 10 مرداد تا 15 مهر؛ سومین و آخرین مرحله برداشت تا 15 آذر می باشد. در این صورت، سالانه 55 تا 58 کیلوگرم اسانس از هر هکتار زمین استحصال می شود که 66% آن در اولین مرحله برداشت به دست می آید.

عملکرد سالانه وزن تازه گیاه، 12 تا 20 تن در هکتار است که از آن 30 تا 60 کیلوگرم اسانس استحصال می شود. در اولین برداشت، مقدار محصول 8 تا 14 تن در هکتار وزن تازه است که مقدار اسانس 2 تا 4 کیلوگرم به ازای هر تن است. در دمین برداشت، بازده پیکر رویشی و اسانس آن بسیار کمتر از مرحله اول است؛ یعنی عملکرد وزن تازه گیاه 4 تا 8 تن در هکتار می باشد که به ازای هر تن 1 تا 2 کیلوگرم اسانس استحصال می شود.

چنانچه گیاهان را به منظور استفاده از پیکر رویشی آنها و به عنوان استفاده از سبزی یا ادویه کشت کنند، می توان 3 تا 4 بار در سال، محصول را برداشت نمود. اولین برداشت قبل از گلدهی انجام می گیرد و 5/2 تا 3 تن در هکتار وزن خشک گیاه (برگ و ساقه) حاصل می شود.

اگر هدف از کاشت گیاه فقط استفاده از برگها باشد، برداشت آنها تنها با دست امکان پذیر است و انرژی و کار زیادی صرف آن می شود. بدین منظور (قبل از گلدهی )، صبح زود برگها را با دست جمع آوری نموده، سپس خشک می کنند. عملکرد برگ خشک، 2/1 تا 8/1 تن در هکتار است.