سنبل الطیب

نام انگلیسی: Valerian

نام علمی: Valeriana officinalis

خانواده: Valerianaceae

مقدمه

ریشه و ریزوم سنبل الطیب در تمام فارماکوپه های معتبر به عنوان یک گیاه دارویی معروفی شده است. ماد مؤثره آن در صنایع داروسازی موارد استعمال فراوانی دارد. این مواد بر روی سیستم عصبی مرکزی تأثیر داشته، آرام بخش، خواب آور و ضد تشنج است. همچنین برای درمان افسردگی مورد استفاده قرار می گیرند. در صنایع دارویی اکثر کشورهای توسعه یافته از مواد موثره این گیاه داروهای متفاوتی به نام های والریان، کاردیوزان، بالدریان، بالدریپان و والمان تهیه و به بازار دارویی عرضه شده است.

مشخصات گیاه شناسی

سنبل الطیب بوته ای استوار ، چند ساله و از خانواده Valerianaceae می باشد. منشا آن نواحی معتدل اروپا و آسیا گزارش شده است . ریشه دارای ریزومی کوتاه و استوانه ای شکل است . از ریزوم انشعابهای متعدد گوشتی و استوانه ای شکل به طول 10 تا 15 سانتیمتر و به قطر 2 تا 5 میلیمتر خارج می شود . قسمت خارجی ریشه قهوه ای روشن و قسمت داخلی آن سفید رنگ است . در سال اول رویش برگهای طوقه ای تشکیل می شود . گیاهان پس از گذراندن سرمای زمستان ، در سال دوم به ساقه می روند . ساقه توخالی ، استوانه ای شکل و بسته به شرایط اقلیمی بین 50 تا150 سانتیمتر می باشد. گلها دوجنسی،سفیدیا صورتی رنگ هستند که از اواسط بهار (اواخر اردیبهشت)سال دوم به صورت مجتمع در انتهای ساقه های اصلی و فرعی ظاهر می شوند . ریشه سنبل الطیب در سال دوم از رشد و توسعه زیادی برخوردارمی شود و سال سوم از عملکرد ریشه کاسته می شود . با آغاز فصل سرما در حالی که اندامهای هوایی گیاه خشک می شوند ،ریشه زنده است و فعالیت خفیفی دارد . سرمای زمستان نقش عمده ای در عملکرد ریشه و کیفیت مواد موثره آن دارد .

نحوه آماده كردن بستر خزانه:

بستر كاشت خزانه گياه سنبل الطيب مي بايستي نرم و غني از مواد غذايي بوده بطوريكه از ماسه نرم وكود حيواني كاملاً پوسيده به عمق 10 سانتي متر تهيه گردد. ضمناً در انتخاب كود حيواني ميبايست كاملاً دقت داشت تا عاري از هرگونه بذور علفهاي هرز، بيماري و...... بوده و كاملاً پوسيده باشد.

زمان كشت بذور و زمان انتقال نشاء:

كشت بذور در خزانه در اواسط تابستان (نيمه دوم تير ماه) بوده و اواخر شهريور تا اوايل مهر ماه زمان مناسبي براي انتقال نشاء از خزانه به زمين اصلي مي باشد. چنانچه خزانه وياگلخانه مجهزبه سيستم گرم كننده باشد درشهريورماه نيز ميتوان اقدام به كشت نمود ليكن تاخير در زمان كشت عمليات انتقال به زمين اصلي را با مشكل روبرو خواهد كرد.

روش كشت بذور در خزانه:

پس از تهيه بستر و قبل از كشت بذور به منظور از بين بردن خلل و فرج خاك مي بايست غلطك مناسبي روي بستر زده شود و سپس بذور را به عمق حداكثر 3-2 ميلي متر در رديفهاي به فاصله 20- 15 سانتي متر از يكديگر كشت كرد و پس از كشت انجام يك مرحله غلطك ديگر جهت اتصال بهتر بذور به خاك بستر الزامي است. توضيح اينكه بذور قبل از كشت نياز به هيچ گونه تيماري ندارد. كشت به صورت سطحي با عمق حداكثر 2 ميلي ليتر و سپس پوشش آن با خاك برگ به ضخامت حداكثر يك ميلي متر در جوانه زني بذر بسيار حائز اهميت ميباشد.

نكته اي مهم پس از عمليات كشت:

با توجه به اينكه نور و رطوبت سبب تسريع در جوانه زني بذور مي گردد لذا مي بايست پس از كشت، غلطك زدن و سپس آبياري، سطح خزانه را با پوششهاي مناسبي مانند گونيهاي پلاستيكي بپوشانيم.

مراحل داشت در خزانه:

1. انجام عمليات آبياري در زمان مناسب به وسيله آبپاش تا جوانه زني بذور، بسيار الزامي است، بطوريكه مي بايست بستر كشت همواره مرطوب باشد.
2. مبارزه جدي و مستمر با علفهاي هرز سطح خزانه نقش موثري در رشد مناسب نشاء ها خواهد داشت لذا انتخاب كود حيواني كاملاً پوسيده و عاري از هرگونه علف هرز بسيار حائز اهميت مي باشد.

توزيع نهاده ها در زمين اصلي:

توزيع مقادير مناسب نهاده ها شامل نهاده هاي شيميايي و حيواني بر اساس نتايج آناليز خاك مشخص مي گردد، ليكن بطور معمول عبارتست از:

1. نهاده هاي شيميايي:

الف) ازت:         40-30 كيلوگرم در هكتار در فصل پاييز.

ب) اكسيد پتاس: 30-20 كيلوگرم در هكتار در فصل پاييز.

ج) اكسيد فسفر:  50-40 كيلوگرم در هكتار در فصل پاييز.

توضيح اينكه مي بايست در اواسط بهار ميزان 50-40 كيلوگرم در هكتار ازت به صورت سرك در اختيار گياه قرار گيرد.

1. نهاده هاي دامي:

افزودن20-15 تن در هكتار كود حيواني كاملاً پوسيده در فصل پاييز سبب افزايش عملكرد ريشه سنبل الطيب مي گردد.

-         نوع خاك : خاك مناسب جهت كشت مي بايست داراي بافت سبك ، حاصلخيز و غني از مواد هوموني و داراي زهكش

باشد.

آماده سازي خاك:

مراحل آماده سازي زمين اصلي به منظور انتقال نشاء ها به شرح ذيل مي باشد:

1. افزودن كود حيواني مورد نياز به خاك.
2. انجام عمليات شخم (شخم متوسط).
3. افزودن كودهاي شيميايي مورد نياز گياه.
4. انجام عمليات ديسك به منظور شكستن كلوخها.
5. تسطيح زمين زراعي.
6. ايجاد جوي و پشته (عرض پشته ها 40-35 سانتي متر).

تاريخ و فواصل كاشت:

نشاء ها را مي بايست در اواخر شهريور تا اوايل مهر ماه كه ارتفاع آنها بين 15 تا 17 سانتي متر مي رسد، به زمين اصلي منتقل نمود . فـواصـل بين رديفهـاي كشت 50-40 سانتي متر و فاصله بوته ها 20-15 سانتي متر مطلوب است

مراحل داشت (مراقبت و نگهداري):

1. غلطك زدن بهاره زمين نشاء كاري شده در پاييز.
2. استفاده از كود ازته به مقدار 50-40 كيلوگرم هكتار به صورت سرك در فصل بهار.
3. مبازه با علفهاي هرز (وجين دستي).
4. برگردان كردن خاك بين رديفها.
5. مبارزه با آفات و بيماريها.
6. آبياري منظم و كافي.

نكته1: سرماي زمستان و خصوصاً بارش برف روي بوته نقش عمده اي در عملكرد ريشه و كيفيت مواد موثره آن دارد.

نكته2: پس از انجام عمل انتقال نشاء در اوايل فصل زمستان امكان خارج شدن ريشه نشاء جوان از خاك بسيار زياد بوده و باعث خشك شدن آن مي شود. لذا خاكدهي روي آن و يا انجام عمليات غلتك باعث محافظت و بقاي نشاء جوان خواهد شد.

نكته3: ايجاد يك يا دو مرتبه استرس خشكي(به صورت عقب انداختن زمان آبياري) تا حدي كه به سلامت گياه لطمه وارد ننمايد در توسعه ريشه و افزايش عملكرد موثر است.

نكته4: قطع ساقه هاي گل دهنده در سال اول پس از انتقال نقش مهمي را در توسعه ريشه و افزايش عملكرد ريشه خواهد داشت.

مراحل برداشت بذر و ريشه:

چنانچه نشاء ها در فصل پاييز به زمين اصلي منتقل شوند در اواخر ارديبهشت و اوايل خرداد ماه گياهان به گل رفته و در نهايت به بذر مي نشينند كه مي بايست در سطوح وسيع ساقه هاي گل دهنده را زمانيكه تقريباً 70% بذور رسيده اند جدا و سپس خشك كرد و پس از خشك كردن، بذرها را بوجاري، تميز و در نهايت جمع آوري نمود و سپس در فصل پاييز همان سال (مهر- آبان) مي توان نسبت به جمع آوري ريشه ها اقدام نمود. البته مي بايست قبل از برداشت ريشه ها مانند چغندر نسبت به جمع آوري اندامهاي هوايي گياهان اقدام نمود و پس از حذف اندامهاي هوايي در سطوح وسيع مي توان با استفاده از ماشين برداشت سيب زميني نسبت به جمع آوري ريشه ها اقدام نمود. پس از برداشت ريشه ها، آنها را با آب جاري شسته و بلافاصله بايد خشك نمود. در صورت دسترسي به خشك كن هاي الكتريكي دماي مناسب براي خشك كردن ريشه ها 50-40 درجه سانتي گراد مي باشد و در غير اين صورت مي بايستي اين ريشه ها را در سايه و درمكاني كه داراي تهويه مناسب مي باشد خشك نمود.

توضيح اينكه حداكثر عملكرد ريشه خشك سنبل الطيب در پاييز سال دوم به ميزان 2-5/1 تن بوده و برداشت آن در فصل پاييز سال سوم مناسب نيست زيرا نه تنها از عملكرد ريشه كاسته مي شود بلكه سبب كاهش مواد موثره آن نيز مي گردد.

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی

• سنبل الطیب اروپایی