درخت پر (دومان آغاجی)
نام انگلیسی: smoke tree
نام علمی: Cotinus Coggygria scop
خانواده: Anacardiaceae
مقدمه
این گیاه در انگلستان بسیار محبوب می باشد و جایزه سلطنتی انجمن باغبانی انگلستان را نیز از آن خود کرده است. درخت پر یک گیاه زینتی تجاری و با کاربرد دارویی بالا می باشد. با توجه به رواج این درخت به عنوان گیاه زینتی و پراکندگی طبیعی محدود آن در ایران از دیدگاه دارویی به آن کمتر توجه می شود، به طوری که می توان گفت به طور کلی جنبه های دارویی آن در ایران فراموش شده است.
نیاز های اکولوژیکی
این گیاه گرما، سرما و همچنین شرایط صحرایی را تحمل می کند.
خاک ضعیف با زهکش خوب را بیشتر ترجیح می دهد. خاک های مرطوب و صخره ای و خشک را نیز تحمل می کند. بهترین شرایط گلدهی زمانی است که گیاه در معرض آفتاب کامل قرار داشته باشد.
مشخصات گیاه
درختچه ای به ارتفاع تا 5 متر، با تاج کروی. برگ ها متناوب، ساده، خزان کننده، دایره ای یا واژ تخم مرغی، به رنگ سبز کلی، قویا بدون کرک شونده، به قطر 3 – 8 سانتی متر، دمبرگ بدون بال. گل آذین بزرگ، خوشه ای – پانیکولی مرکب، برگه دار. گل ها نر ماده، 5 تایی، به همراه گل های متعدد عقیم با دمگل طویل و کرک های پر مرغی، خامه سه تایی. میوه ه شفت، یک دانه ای، به قطر 3 – 4 میلی متر، کلیوی شکل.
پراکندگی جهانی: جنوب اروپا، جنوب روسیه، قفقاز، آناتولی، سوریه، ایران، غرب پاکستان، جنوب غرب سینا.
پراکندگی جغرافیایی در ایران: اذربایجان (جنگل های ارسباران)، به عنوان گیاهی زینتی کاشته شده در اغلب مناطق معتدله و معتدله سرد در پارک ها و باغ ها.
خواص و ترکیبات شیمیایی
این گیاه خاصیت آنتی اکسیدان، ضد سرطانی، ضد باکتریایی، ضد التهابی، حفاظت کبدی، آنتی ژنی و ضد ویروسی دارد. در شاخه های (branches) آن ماده ای به نام 1،2،3،4،6پنتا- او- گالیول بتا – دی گلوگز وجود دارد. درون چوب (heartwood) آن سرشار از سولفورتین، تری هیدروکسی فلاونون، فیستین، دوستین، کوئرسیتین، تاکسیفولین و بوتی می باشد. در ساقه (stem) این گیاه میرسیتین تولید می شود. در گل، برگ و شاخساره درخت پر اسید گالیک وجود دارد. و در کل اندام گیاه ماده دی سولفورتین یافت می شود. برگ آن اثر قابض و بند آورنده خون دارد. جوشانده آن به صورت غرغره و حمام به منظور تاثیر دادن بر سطح مخاط دهان مورد استفاده قرار می گیرد. پوست آن اثر تب بر نیز دارد. فیستین یک ماده رنگی بوده که در رنگرزی کاربرد دارد. از تجزیه فیستین ماده رنگی فوستین به دست می آید که به صورت بلورهای زرد رنگ در بازار به فروش می رسد. در چین از چوب زرد درخت پر برای ازدیاد ترشح صفرا به داخل روده ها و همچنین به عنوان تب بر و برای معالجه بیماری های چشم استفاده می شود.
تکثیر گیاه
درخت پر با کاشت بذر، قلمه و خوابانیدن تکثیر می شود.
نگهداری و مراقبت
درخت پر در ابتدای بهار به شکل سبک هرس می شود. یعنی هرس این درخت محدود به قطع کردن ساقه های شکسته و آسیب دیده و یا شاخه هایی است که رشد آنان بسیار مزاحم سایر شاخسار به خصوص در مرکز درخت است. مشکل خاص و جدی از نظر آفات و بیماری این درخت را تهدید نمی کند. گاهی مواردی همانند سوسک چوب خوار و در بین بیماری ها مواردی همانند لکه برگی، بیماری زنگ، سفیدک پودری و پژمردگی ورتیسلیوم بخصوص در مواردی که خاک و هوا، رطوبت زیاد داشته باشند. مشاهده می شود.