برگ بو (غار ، رند)
نام انگلیسی: True bay , Grecian laurel
نام علمی: laurus nobilis
خانواده: Lauraceae
مقدمه ای بر برگ بو
گیاهی خوشبو و همیشهسبز است که اصل آن از منطقه مدیترانه است. براساس مدارک موجود، کاشت درخت برگ بو در ایران از دوره قاجاریه آغاز شده است. ناصرالدین شاه نهال های آن را از اروپا به ایران آورد و در باغ کاخ گلستان کشت نمود. مظفرالدین شاه نیز کشت این درخت را در دیگر باغ های سلطنتی توسعه داد. در قدیم تاج تهیه شده از برگ ها را به عنوان جایزه به برندگان بازی ها می دادند.
مشخصات گیاه برگ بو
برگ بو به صورت درختچه و درخت یافت می شود. اقسام کلی آن بین پنج تا ده متر رشد می کند. برگ بو درختی است همیش هسبز، دو پایه یا پلی گام که ارتفاع آن در نواحی معتدل به ۸ متر و در مناطق گرم تا ۲۰ متر می رسد. برگها به صورت منفرد بر روی شاخه ها قرار می گیرند. شکل برگ ها بیضی کشیده به طول تا ۱۴ و عرض تا 4/5 سانتی متر و لبه آن ها موج دار و دندانه دار است. سطح روی برگ، سبز تیره و براق، ولی سطح زیرین کمرنگ تر است. این برگ ها معطرند و با له شدن بوی بیشتری از خود ساطع می کنند. گل ها چند تایی و به صورت خوشه به رنگ زرد هستند. میوه برگ بو به صورت سته و تقریباً کروی به قطر حدود یک سانتی متر، به رنگ بنفش مایل به آبی (ارغوانی) و دارای یک دانه می باشد. قسمت گوشتی میوه دارای روغنی سبز رنگ و معطر معروف به روغن «لوریه» است. قسمت مورد استفاده گیاه، برگ و میوه آن می باشد.
ساقه آن به صورت راست و مستقیم رشد میکند و از دور به شکل جام وارونه یا سرو است. برگ های آن ساده و همیشه سبز تیره است و بین سه تا نه سانتی متر رشد میکند. میوه (دانه های) این درخت طی ماه های فروردین و اردیبهشت به بار می نشیند و به رنگ سبز مایل به زرد است که طی ماه های تابستان به سیاهی می گراید. این درخت از مقاومت خوبی برخوردار است و در مزارع و زمینهای زیادی با تنوع آب و هوایی مختلف رشد می کند، لیکن در مقابل سرمای زیاد حساس است.
نیازهای اکولوژیکی برگ بو
غیر بومی ، دارای خاستگاه مدیترانه ای و در تمام مدیترانه به عنوان عطر غذا از آن استفاده میشود.
خواص دارویی و ترکیبات شیمیایی برگ بو
قسمتهای مورد استفاده این درخت برگ و میوه آن است. برگ این درخت داری تانن، یک ماده تلخ، مواد رزینی، پکتیکی، اسانس و ترکیبات پلی فنلی و آنتوسیانین می باشد. از برگ این گیاه سابقا در طب، عوام به عنوان معرق و رفع نزله استفاده به عمل می آمده است. ولی امروزه به عنوان چاشنی اغذیه و به منظور معطر ساختن برخی کنسرو ها به کار می رود. برای برگهای آن اثر قی آور، مدر، ضد تشنج، قاعده آور نیز قائل اند. اسانس برگ و میوه در پیچ خوردگی مفاصل، بواسیر، رفع درد های رماتیسمی و نیز به عنوان مسکن و ضد التهاب مصرف دارد. در ضمن این گیاه دارای خاصیت آنتی اکسیدان و ضد قارچی میباشد. میوه برگ بو دارای اسانس روغنی فراری است که دارای مقدار زیادی اسید لوریک است. اسید لوریک از اسید های چرب است که به شکل متبلور سفید در می آید. در برگ های خشک برگ بو نیز از ۳-۱ درصد اسانس روغنی فرار بسیار معطر وجود دارد که از طریق تقطیر می توان استخراج نمود. در برگ های گیاه نیز اسانس روغنی فرار وجود دارد
درمان سرماخوردگی ،، مدر ، محرک ،ضد روماتیسم، آنتی سپتیک دندان ، عامل کمکی در پیشگشری از تخریب دندان اسانس در درمان کشیده گی ها و پیچ خوردگی های عضلانی دور کننده حشرات
موارد منع مصرف برگ بو
مصرف گیاه در دوران بارداری و شیر دهی ممنوع می باشد.
بیماران بهتر است از مصرف خوراکی گیاه اجتناب نمایند. مبتلایان به دیابت که از داروهای ضد دیابت استفاده می نمایند بهتر است در مصرف گیاه احتیاط نمایند. به دلیل اینکه ممکن است هیپو گلیسمی تشدید شود. به دلیل اینکه برگ های گیاه لبه های دندانه دار تیزی دارد مصرف برگ های خرد شده و کامل گیاه بهتر است با احتیاط صورت گیرد.
اثرات جانبی برگ بو
صدمه دیدن و خونریزی دستگاه گوارش ، آسم ، درماتیت تماسی ، هیپوگلیسمی ، واکنش های آلرژیک
تکثیر گیاه برگ بو
این درخت از طریق کاشت بذر و قلمه قابل تکثیر می باشد .
۱ – کاشت از طریق بذر برگ بو
کاشت بذرها را در فصل پاییز انجام دهید ، چرا که در فصل زمستان دانه ها رطوبت خود را حفظ کرده و در فصل بهار ، جوانه خواهند زد. برای کاشت دانه ها می توانید از ترکیبات کوکوپیت + ماسه + خاک برگ استفاده نمایید.
۲ – تکثیر از طریق قلمه برگ بو
قلمه هایی به طول ۱۰ سانتی متر از درخت جدا کنید ، قلمه ها بهتر است نیمه چوبی باشد ( یعنی قلمه هایی که سبز نیستند و خیلی هم چوبی نشده اند ) ، این قلمه ها را می توانید در فصل بهار تا پاییز تهیه نمایید . قلمه هایی به اصطلاح پاشنه دار ( در قسمت پایین قلمه ، تکه ای از چوب های قدیمی تر باشد ) را برای تکثیر انتخاب کنید . برگ های اضافی را تا جایی که در خاک قرار می گیرد، جدا کنید. چند برگ در قسمت بالای قلمه بگذارید ، چرا که این کار به ریشه زایی قلمه ها کمک خواهد کرد.
البته برای ریشه زایی زود تر و سریع تر می توانید از هورمون های ریشه زایی هم برای قلمه ها استفاده نمایید. قبل از کاشت، خاک را به خوبی آبیاری نمایید و فضای مرطوبی برای قلمه ها به وجود آورید. برای حفظ رطوبت خاک می توان، با یک عدد نایلون، این کار را انجام داد، به شرطی که تهویه مناسب داشته باشد. برای جلوگیری از قارچی شدن قلمه ها می توانید ، در طول روز ، نایلون ها را از سطح قلمه ها بردارید . برای ریشه دار شدن کمی صبور باشید. بعد از ۷ الی ۸ ماه ریشه زایی خواهند کرد .
مراقبت و نگهداری برگ بو
آبیاری بیش از اندازه بخصوص برای نمونه هایی که در گلدان پرورش مییابند میتواند موجب پوسیدگی و آسیب به ریشه های گیاه شود بنابراین این گیاه و بخصوص انواع گلدانی آن را زمانی آبیاری کنید که سطح خاک تا حدودی خشک شده باشد.خشکی دیدن گیاه بخصوص زمانی که جوان است یکی از دلایل زرد شدن برگها و ریزش آنان می باشد.
این گیاه در طی زمستان به راحتی دمای ۵- درجه سانتی گراد را تحمل می کند و مشکلی برای آن بوجود نمیآید. دمای کمتر از این حد را نیز به شرط کاشته شدن در مکانی که از کوران های بادهای سرد در امان باشد تحمل کرده و از بین نمی رود اما ممکن است که ساقه های جوان به خصوص نوک ساقه ها آسیب دیده و خشک شوند که می توان نسبت به کوتاه کردن ساقه های آسیب دیده در اوایل بهار اقدام کرد. همچنین ریشههای نمونههایی که در گلدان کاشته شده اند به سرما حساس هستند و بنابراین بهتر است که قبل از سرد شدن هوا ، با پیچاندن لایههایی محافظتی به دور بدنه گلدان، ریشه های گیاه را از یخ زدگی محافظت کرد و به طور کل انتقال انواع گلدانی به محیطی محافظت شده، زمانی که هوا به زیر ۵- میرسد توصیه شده است.
درخت برگ بو در آفتاب کامل تا نیمه سایه رشد می کند. اما در صورتی که برگ بو را به صورت گلدانی نگهداری می کنید، در طول ماه های سرد زمستانی می توانید آن را چندین ماه در داخل خانه نگهداری کنید. در این صورت گلدان برگ بو را در مکانی قرار دهید که پنجره بزرگ و آفتاب گیر داشتـه باشد. در این صورت برگ بو به رشد خود ادامه می دهد و زیبایی و جذابیت خود را در تمام طول سال حفظ می کند. در هر صورت درخت برگ بو بهترین رشد را زمانی دارد که حداقل بخشی از طول سال را در آفتاب کامل قرار داشته باشد.
برگ بو طیف گسترده ای از خاک ها را می تواند تحمل کند به شرطی که قابلیت زهکشی آن مناسب باشد و خاک گلی نماند. برگ بو بهترین رشد را در خاک ماسه ای یا صخره ای دارد. این گیاه در محیط بومی خود در نهایت به درختی بسیار بزرگ تبدیل می شود. برگ بو به سادگی در گلدان قابل پرورش است به همین علت بسیاری از افراد آن را در گلدان نگهداری می کنند. در صورتی که برگ بو در گلدان پرورش داده می شود خاک آن باید ترکیبی از خاک گلدانی و خاک کاکتوس (به صورت نصف نصف) باشد.
این گیاه هرس پذیری نسبتاً خوبی دارد و حتی در هنر توپیاری Topiary یا شکل دهی به درختان نیز مورد استفاده قرار می گیرد. اگر چه این گیاه می تواند به شکل درختی هر چند کوتاه قامت رشد کند اما می توان با انجام هرس سالیانه و منظم رشد و ارتفاع این گیاه را محدود تر کرد به نحوی که به شکل یک درختچه رشد کند و تاج این گیاه را نیز می توان به شکل های مختلفی از جمله کروی و یا هرمی تربیت کرد. البته توجه داشته باشید که بهتر است درختی که سال ها است هرس نشده است را به یکباره هرس شدید نکرد و در صورتی که قصد ایجاد تغییر در شکل و ظاهر چنین گیاهی را داریم به شکل تدریجی و در طی چند سال این کار را انجام دهیم.
در دو مقطع زمانی می توان نسبت به هرس این گیاه اقدام کرد یکی اوایل بهار و دیگری اواسط تابستان است. در اوایل بهار معمولا هرس سنگین تر (در صورت لزوم) و در اواسط تابستان هرس تکمیلی انجام می شود. تربیت این گیاه به شکل داشتن یک تنه و تاجی کروی شکل در قسمت بالای این تاج می تواند حدود ۴ سال طول بکشد.
برگ بو به طور کل در برابر بیماری و آفات مقاوم است. ممکن است بخصوص در زمانی که گیاه به دلیل نا مناسب بودن شرایط محیطی و یا کمبود مواد غذایی ضعیف شده باشد برخی از آفات همانند شته ها، کنه های تار عنکبوتی و شپشک های گیاهی مشکلاتی را ایجاد کنند.
برداشت محصول برگ بو
زمان جمع آوری برگ درخت هنگام شروع باز شدن گل ها و در فصول بهار و ابتدای تابستان می باشد ، ولی میزان روغن فرار برگ ها در صورتی که در فصل پاییز جمع آوری شوند بیشتر گزارش شده است.