بادرشبی (بادرشبویه، بادرشبو، بادرنجبویه ترکی)
نام انگلیسی: Moldavian balm
نام علمی: Dracocephalum moldavica L
خانواده: Lamiaceae
مقدمه
Dracocephalum از کلمات یونانی drakon به معنی اژدها و kehale به معنی سر اژدها گرفته شده، و اشاره به ظاهر گل ها دارد. این جنس با گونه های علفی، یک ساله یا چند ساله، درختچه ای با برگ های ساده متقابل است و گل آذین آن شبیه سنبله، با حلقه های دو لبه ای گل می باشد. پراکنش آن در اروسیا و شمال امریکاست.
گياه شناسي
گياه بادرشبويه از خانواده نعناعيان (Lamiaceae) و با نام علمي Dracocephalum moldavica L. و نام هاي فارسي بادرشبي، بادرشبو، بادرشبويه و شاطرامرزه، گياهي معطر، علفي، يک ساله، داراي ساقه چهارگوش و ارغواني (به علت وجود ماده آنتوسيانين) است. برگ ها دندانه دار و سبز رنگ که متقابل بوده، ارتفاع بوته 60 تا 80 سانتي متر، گل آذين آن شبيه سنبله، با حلقه هاي دولپه اي گل مي باشد. گل ها به رنگ بنفش تيره و گاهي صورتي که تعداد زيادي از آنها به ميوه تبديل مي شوند. گل ها بسيار شهد آور و مورد توجه زنبورعسل مي باشد. جنس Dracocephalum در دنيا 45 گونه علفي و درختچه اي و در ايران 8 گونه گياه علفي يک ساله و چند ساله معطر دارد که برخي گونه ها انحصاري ايران هستند .
ترکيبات شيميايي، موارد مصرف و خواص دارويي
ساقه، برگ و گل بادرشبي معطر و داراي اسانس هستند که در آن ترکيباتي چون سيترال و استات ژرانيل وجود دارند. بادرشبي گياهي آرام بخش، اشتها آور، داراي خاصيت ضد ميکروبي و باکتريايي است و التيام دهنده زخم و جراحات مي باشد. از اسانس آن در صنايع غذايي، نوشابه سازي، بهداشتي و آرايشي استفاده مي شود. در آذربايجان هم به عنوان سبزي و هم به صورت عرق گیری مصرف مي شود. به علت تشابه خواص آن با گیاه بادرنجبویه به جای آن به کار می رود. کل اندام هوایی گیاه بادرشبی مورد استفاده قرار می گیرد.
عوامل محیطی
بادرشبي در اقليم هاي مختلف سازگار است، و نياز آبي آن کمتر از بادرنجبويه مي باشد. آفت ها و بيماري هاي کمي روي آن مشاهده مي شود و در مقابله با علف هاي هرز ضعيف است.
کاشت، داشت و برداشت
با توجه به قدرت رويش و سرعت سبز شدن مناسب بذر بادرشبي، کشت مستقيم آن در زمين اصلي موفقيت آميز است. فواصل رديف 30 تا 40 سانتي متر و روي رديف 10 تا 15 سانتي متر براي گياه مناسب است. اگر چه کشت نشا بادرشبویه نیز موفقیت آمیز بوده، اما به علت حساسیت نسبی نشا ها به جا به جایی، کشت بذر ترجیح داده می شود. در مناطقی با زمستان های سرد، کشت بهاره گیاه توصیه می شود.
برداشت محصول
در بادرشبي سرشاخه هاي گل دار برداشت مي شود. زمان برداشت هنگامي است که 80 درصد کشتزار به گل نشسته باشد. مقدار عملکرد سرشاخه گل دار بر حسب وزن تر 3 تا 4 تن در هکتار است. درصورتيکه هدف بذرگيري باشد، اگر يک سوم بذرهاي پايين گل آذين رسيده باشند اقدام به برداشت مي شود، که از هر هکتار حدود 500 تا 1000 کيلوگرم بذر به دست مي آيد. تأخير در برداشت موجب ريزش بذر ها مي شود.